Yüksek mukavemeti sayesinde binaların depreme karşı dayanıklılığını artıran radye temel farklı tasarım özellikleri ile zemin üzerine dengeli şekilde oturur. Özellikle deprem riski taşıyan bölgelerde tercih edilen radye temel yapı güvenliğini destekler. Bina ağırlığının fazla olduğu, taşıma gücü düşük zeminlerde radye temel tercih edilebilir. Güçlü bir bina temeli olarak değerlendirilen radye temel uygulamalarında dikkat edilmesi gereken çok sayıda unsur bulunmasının yanı sıra kullanılacak olan radye temel türüne binanın ya da zeminin özelliklerine göre karar verilmelidir.
Alanında uzman mühendisler tarafından yük dağılımı, zemin durumu, bina türü, yapısal stabilite, malzeme, maliyet gibi faktörler göz önünde bulundurularak bir radye temel tasarımı yapılmalıdır. Yapılacak olan en ufak bir hesap hatası çok ciddi sonuçlar doğurabileceğinden, sürecin dikkatli ve özenli şekilde planlanması büyük önem taşır. Peki radye temel nedir, nasıl yapılır ve hesaplama sürecine dair bilinmesi gerekenler nelerdir?
Radye Temel Nedir?
Yaygın kullanılan bir temel türü olan radye temel, taşıyacağı yapıların yükünü geniş bir alana dağıtır, bu sayede yapıların daha dayanıklı hale gelmesini sağlar. Yapısal stabilite sağlayarak binanın farklı noktalarının zemine farklı ağırlıklarla oturmasını önler. Özellikle taşıma kapasitesi bakımından zayıf zeminlerde basıncı azaltarak yükü dengeli bir şekilde dağıtır. Radye temel bodrum katlı binaların yanı sıra özellikle ağır, büyük yapılar için tercih edilir. Geniş açıklıklı yapılar, endüstriyel tesisler, yüksek binalar radye temel kullanılan yapılara örnek gösterilebilir.
Radye temel beton ve donatı gereksinimleri fazla olan bir temel türü olduğundan, maliyetleri diğer temel türlerine oranla biraz daha fazla olabilir. Peki radye temel nasıl yapılır ve radye temel çeşitleri nelerdir?
Radye Temel Nasıl Yapılır?
Uygulama öncesinde radye temel ne demek bilen ve daha önce radye temel uygulamalarına katılmış olan mühendisler tarafından dikkatli bir planlama yapılması gerekir. Radye temel türüne göre uygulama adımları değişmekle birlikte, temel türlerinin uygulaması sırasında izlenen işlem adımları şöyledir:
- Zeminin taşıma kapasitesinin ve su seviyesinin tespit edilmesi amacıyla zemin etüdü yapılır,
- Yapının özelliklerine ve zemin koşullarına bağlı olarak kazı derinliği planlanır, kazı yapılır, zemin düzleştirilir,
- Su drenajının sağlanması amacıyla genellikle mıcır ve kumdan oluşan alt temel malzemesi dökülerek zemin sıkıştırılır,
- Beton dökümü için kalıplar kurulur ve radye temel dayanıklılığının artırılması amacıyla demir donatılar yerleştirilir,
- Beton karışımı hazırlanarak dökümü gerçekleştirilir,
- Kürleme ve bakım işlemlerinden sonra kalıplar sökülür,
- Yeraltı sularının binalara zarar vermesini önlemek amacıyla drenaj sistemi kurulur ve su yalıtım işlemi gerçekleştirilir.
Tüm işlemler tamamlandıktan sonra testlerin gerçekleştirilmesi gerekli görüldüğü durumlarda radye temel ilave donatı ile güçlendirilmelidir. Uygulama öncesinde radye temel m2 demir hesabı yapmak ve radye temele kaç ton demir gider hesaplamak mümkündür.
Radye Temel Çeşitleri
Düz radye temel ve kirişli radye temel en çok kullanılanlar olmak üzere mantarlı, ters ve kirişsiz radye temel çeşitleri bulunur. Bu radye temel çeşitlerinden hangisinin kullanılacağına zemin etüdüne ve yapılacak binanın özelliklerine göre karar verilmelidir. Düz radye temel ve kirişli radye temelin özellikleri ise şu şekildedir:
Düz Radye Temel
Düz radye temel yüklerin zeminde geniş bir alana yayılmasını sağlamak için tek bir beton levhadan oluşur ve bu beton levha tüm bina tabanını kaplar. Tek katmanlı beton levha içerisinde basit bir çelik donatı düzeni bulunur. Homojen zeminlerde, küçük ve orta ölçekli yapılarda kullanılır. Hem tasarımı hem de inşaati kolaydır, işçilik ve malzeme gereksinimleri düşük olduğu için maliyeti de diğer radye temel türlerine oranla daha azdır. Zayıf zeminlerde ve yüksek katlı ya da ağır yapılarda kullanılması önerilmez.
Kirişli Radye Temel
Beton levha içerisinde kirişlerin yerleştirildiği, dolayısıyla daha çok güçlendirilmiş bir radye temel türüdür. Bu kirişler dikey, paralel ya da her iki şekilde birden kullanılır. Hem kirişlerin içi hem de levha beton donatılar ile güçlendirilir. Zayıf, heterojen zeminlerde, büyük ya da ağır yapılarda tercih edilir. Zemindeki farklı oturmaları dengelemesinin yanı sıra yüksek mukavemet gücüne sahiptir. İnşa süresi düz radye temele oranla daha uzundur. Tasarım süreci karmaşıktır, maliyetleri daha yüksektir.
Mühendisler tarafından yapılan zemin etüdü ya da kapsamlı çalışma sonucu radye jeneral temel türünün yanı sıra fore kazık radye temel ya da kazıklı radye temel de tercih etmek mümkündür. Peki radye temel kaç şiddetinde depreme dayanır ve radye temel dezavantajları nelerdir?
Radye Temel Kaç Şiddetinde Depreme Dayanır?
Radye temel pek çok temel türüne oranla çok daha sağlam bir temel türü olmakla birlikte, kaç şiddetinde depremlere dayanacağı çeşitli faktörlere bağlıdır. Örneğin mühendislik hesaplarının doğru şekilde yapılmış olması, tasarımın detaylı şekilde gerçekleştirilmiş olması radye temelin deprem dayanıklılığını artırır. Her şeyden önemlisi bir radye temel inşaatı deprem yönetmeliklerine uygun şekilde yapılmalıdır. Yine zemin koşulları, yapının özellikleri, malzeme kalitesi ya da radye temel kalınlığı gibi unsurlar da yapıların deprem dayanıklılığını etkileyen faktörlerdir.
Radye Temele Kaç Ton Demir Gider?
Bir radye temel demir hesabı yaparken çeşitli faktörlerin göz önünde bulundurulması gerekir. Bunlar temel alanını belirleme, temel kalınlığını belirleme, donatı oranını belirleme, gerekli demir miktarını hesaplama şeklindedir. Örneğin 20 metreye 30 metrelik bir alan için 50 cm kalınlığında bir radye temel inşa edilecekse, hesaplama şu şekilde yapılmalıdır:
- Temel alanı toplamda 20×30 metre olmak üzere 600 metrekare,
- Temel kalınlığı 50 cm ya da 0.5 m,
- Temel hacmi 600 m2 x 0.5 m olmak üzere 300 metreküp,
- Donatı oranı her metreküp için 100 kg,
- Toplam demir miktarı ise 300 m3 x 100 kg/m3 olmak üzere 30.000 kg, yani 30 ton.
Eğer radye temel kalınlığı nasıl hesaplanır diye merak ediyorsanız yapının toplam yükünü, zemin taşıma kapasitesini ve radye temel alanını göz önünde bulundurarak bir hesaplama yapmanız gerekir. Hesaplama sırasında malzeme özelliklerini, güvenlik faktörlerini, standartları ya da yönetmelikleri dahil etmeniz gerekir. Peki mütemadi temel ile radye temel arasındaki fark nedir?
Mütemadi Temel ile Radye Temel Arasındaki Fark
Binaların ve zeminin özelliklerine göre mütemadi temel ya da radye temel tercih edilir. Bu iki temel türü arasındaki farklar ise şunlardır:
- Mütemadi temel yükleri hat boyunca zemine aktarırken, radye temel geniş bir alana yayar,
- Mütemadi temel küçük binalar ile homojen zeminlerde tercih edilir, radye temel ise zeminin zayıf ya da heterojen olduğu durumlarda, büyük ve ağır yapı inşaatlarında kullanılır,
- Mütemadi temelin inşaatı hızlı, tasarımı basit, maliyeti düşüktür; radye temel ise yüksek dayanıklılığa sahip, yüksek stabilite sunan, yüksek maliyetli bir temel türüdür.
Her iki temel türü için de kullanılan radye temel tünel kalıp sistemi ya da radye temel perde beton malzeme kalitesi büyük önem taşır. Eğer siz de radye temel nasıl uygulanır kapsamlı bilgi ya da hizmet almak isterseniz, hemen şimdi bizimle iletişime geçebilirsiniz.