Küresel enerji ve iletişim şebekeleri, gözle görülmeyen kablolara dayanır. Gerçek şu ki, bu kabloların %99’u deniz tabanında uzanır. Bu yüzden, su altı kablo döşeme (subsea cable laying) operasyonları, modern dünyanın ayakta kalmasını sağlayan en kritik mühendislik görevlerinden biri olarak öne çıkar. Bu faaliyet, interneti çalıştıran fiber optik hatlardan, rüzgar santrallerinden gelen enerjiyi taşıyan yüksek voltajlı hatlara kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Ancak bu süreç, kara üzerindeki inşaatlardan çok daha karmaşık ve risklidir. Ekiplerimiz, binlerce metre derinlikte, muazzam basınç altında, sıfır görüş ve çetin deniz koşullarıyla mücadele eder. Kısacası, su altı kablo döşeme işi, son teknoloji, titiz bir planlama ve uzman dalış ekiplerinin kusursuz bir koordinasyonunu zorunlu kılar. Firmamız, en zorlu offshore projelerini hayata geçirecek mühendislik ve operasyonel kapasiteye sahiptir.
Sualtı Kabloları Neden Hayati Önem Taşır?
Dünya, denizaltı kablo şebekesi kurmak zorundadır. Bunun iki köklü nedeni var: birincisi iletişimi, ikincisi enerjiyi taşıması. Bu iki eksen olmadan, çağdaş ekonominin işlemesi mümkün değildir.
1. Küresel İletişim (Fiber Optik Kablolar)
Modern hayat, veriye büyük ölçüde bağımlıdır ve neredeyse bir zorunluluk halini almıştır. Şöyle ki, sınırları aşan internet akışı, finansal işlemler ve telefon görüşmelerinin yüzde doksan dokuzunun üzerindeki kısmı, gökyüzünden değil, okyanus tabanına gömülmüş fiber optik lifler aracılığıyla taşınır. Bu ince ama hayati bağları deniz dibine döşemek, su altı kablo döşeme mühendisliğinin en narin ve titiz dalını oluşturur. Tek bir hatta oluşabilecek ufak bir arıza, bir bütün ülkenin internet erişimini aniden felç edebilir.
2. Enerji İletimi (Güç Kabloları)
Yeşil enerji dönüşümünün kalbinde denizler yer alıyor. Devasa offshore rüzgar santralleri, ürettikleri binlerce megavat elektriği kıyıya ulaştırmak zorunda. İşte tam bu noktada su altı kablo döşeme teknolojisi devreye giriyor. Ekiplerimiz, bu santralleri büyük HVDC (Yüksek Gerilim Doğru Akım) ya da HVAC (Yüksek Gerilim Alternatif Akım) hatlarıyla ulusal şebekeye bağlıyor. Aynı zamanda adaların enerji ihtiyacını karşılamak ve ülkeler arasında elektrik ticareti sağlamak amacıyla su altı kablo döşeme projeleri yürütülür.
Su Altı Kablo Döşeme Aşaması 1: Sörvey (Survey) – Rotanın Keşfi
Denize ilk kazma vurulmadan aylar önce, bir su altı kablo döşeme projesine başlanır. Bu sürecin ilk aşamasında, kablonun güzergâhı titizlikle belirlenir.
Su Altı Kablo Döşeme: Batimetrik ve Jeofizik Sörvey
Ekiplerimiz sörvey gemileriyle harekete geçer. Süreç, öncelikle deniz tabanının titizlikle hazırlanmış bir haritasının çıkarılmasıyla başlar.
- Multibeam Sonar: Bu sistem, deniz yatağının üç boyutlu topografik haritasını oluşturur. Aynı zamanda suyun derinliğini (batimetri) gösterir.
- Side-Scan Sonar (Yan Taramalı Sonar): Bu cihaz, deniz tabanının detaylı bir görüntüsünü oluşturur. Böylece kayalık çıkıntılar (rock outcrop), batık gemi kalıntıları gibi enkazlar, eski boru hatları ve mühimmat (UXO) gibi unsurları tespit edebiliyoruz. Elde ettiğimiz bu veriler, su altı kablo döşeme projesinde en yumuşak ve en güvenli rotayı seçmemize olanak tanıyor.
- Sub-Bottom Profiler (Zemin Altı Profilleyici): Sonar dalgaları yerin birkaç metre altına yönlendirilir. Bu sayede üst tabakaların (çamur, kum, kil, kaya) yapısı ve kalınlığı net bir şekilde ortaya çıkar. Elde edilen bu veri, kablonun toprağa gömülüp gömülemeyeceğine karar verirken hayati bir öneme sahiptir.
Su Altı Kablo Döşeme: Jeoteknik Zemin Analizi
Jeofizik veriler, yani sonar görüntüleri, tek başına yeterli değildir. Bu yüzden mühendislerin, zeminin fiziksel özelliklerini de bilmesi zorunludur. Gemiden deniz tabanına özel cihazlar indirilir:
- Vibrocorer (Titreşimli Karotiyer): Yumuşak tabaka, örneğin kum ya da kil, üzerinde çalışan bu ekipman, titreşimli bir boruyu deniz tabanına yönlendirir. Böylece altı metreye kadar uzayabilen bir karot (zemin örneği) alınmasını sağlar.
- CPT (Koni Penetrasyon Testi): Zeminin sertliğini ya da yumuşaklığını (taşıma gücünü) yerinde, anlık olarak ölçer.
- Laboratuvar Testleri: Numuneler, laboratuvar ortamında mühendis ekibi tarafından detaylı bir şekilde incelenir. Bu veriler, kablonun zemine ne kadar derin gömülmesi gerektiğini netleştirir. Ayrıca, zeminin su altı kablo döşeme sürecinde kayma (denizaltı heyelanı) riski taşıyıp taşımadığını ortaya koyar.
Su Altı Kablo Döşeme Aşaması 2: Mühendislik ve Rota Belirleme
Sörvey verileri toplandıktan sonra, su altı kablo döşeme için mühendislik tasarım süreci devreye girer. Bu aşama, projenin beyin merkezi niteliğindedir.
Rota Optimizasyonu: En Güvenli Yolu Seçmek
Mühendisler, birikmiş verileri inceleyerek en uygun rotayı belirler. Kısa yolun daima en iyi yol olduğu yanılgısına düşmemek gerekir. Hedef, en güvenli güzergâhı tespit etmektir.
- Tehlikelerden Kaçınma: Sarsıntı yaratma potansiyeli yüksek aktif fay hatları, derinlikteki denizaltı kanyonları, batıklar ve dik yamaçlar gibi tehlikeli unsurlardan uzak durmayı tercih ederiz.
- İnsan Faaliyetleri: Rota planlanırken gemi demirleme bölgelerinden (anchorage areas) ve yoğun balıkçılık sahalarından (trol) uzak dururuz, çünkü kablo hasarlarının (yaklaşık) %70’i bu iki kaynaktan kaynaklanır.
- Kesişmeler (Crossings): Mevcut boru hatları ve diğer kablolar arasındaki kesişme noktalarını en aza indirmeyi amaçlarız.
Kablo Tasarımı: Zırhlı mı, Zırhsız mı?
Kablo döşeme mühendisliği, sadece yerleşim işini değil, aynı zamanda doğru kablo tipinin özenle seçilmesini de kapsar.
- Fiber Optik Kablolar: Son derece hassas ve kırılgandır. Bu yüzden mühendisler çoğu zaman onları polietilen bir kılıfla sararlar. Ancak çapa tehlikesinin bulunduğu sığ sularda, ekstra koruma sağlamak amacıyla çelik tellerle zırhlanırlar (armoured cable).
- Enerji Kabloları (HVDC/HVAC): Bu tip kablolar oldukça ağırdır. İçinde bakır ya da alüminyum iletkenler barındırır. Yüksek voltajı izole etmek için özel yalıtım katmanlarına sahiptir. Genellikle çelik bir zırhla sarılarak ek koruma sağlanır.
Su Altı Kablo Döşeme Aşaması 3: Operasyon Gemileri (Cable Laying Vessels – CLV)
Su altı kablo döşeme faaliyeti, yalnızca bu özel amaç için dizayn edilmiş gemileri (Cable Laying Vessels – CLV) talep eder. Bu deniz taşıtları ise yüzen, yüksek teknolojili platformlar (veya gemiler) niteliğindedir.
Kablo Depolama: Turntable (Döner Tabla)
Gemideki ekipler, uzun mesafe kablolarını devasa bir döner tabla (turntable) ya da “tank” adı verilen silindirik haznelerde saklar. Bir CLV, binlerce kilometre uzunluğundaki kabloyu tek seferde taşıma kapasitesine sahiptir. Döner tabla, kabloların döşeme sürecinde bükülmesini ya da düğümlenmesini önler. Kontrollü bir şekilde denize bırakılmalarını sağlar.
Dinamik Konumlandırma (DP – Dynamic Positioning)
Su altı kablo döşeme gemisi kesinlikle demir atmaz. Demirleme, rotadan sapmaya ve kabloya zarar vermeye yol açabilir. Bu riski önlemek için “Dinamik Konumlandırma” (DP) sistemi tercih edilir.
- Otomatik Kontrol: Bilgisayar, geminin pervanelerini ve iticilerini (thruster) yüksek hassasiyetle yönlendirir.
- Sonuç: Güçlü akıntıların ya da kuvvetli rüzgarların etkisi altında bile gemi, önceden belirlenmiş rotada konumunu korur. Bir metreden daha az bir sapma payı ile kalır. Bu durum, su altı kablo döşeme operasyonunun büyük bir hassasiyetle gerçekleştirilmesini sağlar.
Su Altı Kablo Döşeme Aşaması 4: Döşeme Operasyonu (Laying)
Tasarım ve planlama süreci tamamlanınca, sahada su altı kablo döşeme işi devreye girer.
1. Kıyıya Yaklaşma (Shore-End Landing)
Operasyonun en çetin ve en riskli aşaması kıyıya yaklaşma sürecidir. Çünkü bu bölge suyun en sığ, dalgaların en çalkantılı ve insan faaliyetlerinin en yoğun olduğu noktadır.
- Yüzdürme: Dev CLV gemisi kıyıya yanaşamaz. Bu sebeple ekipler kablonun ucunu gemiden alır. Kabloya, bu amaç için özel olarak tasarlanmış yüzdürme balonları (floats) bağlanır.
- Karaya Çekme: Balonların sağladığı hafiflik (veya kaldırma kuvveti) sayesinde kablo, suyun üstünde ilerler. Daha sonra kıyı hattında bekleyen güçlü bir vinç (winch) ya da çekici, kabloyu yavaş ve kontrollü bir şekilde sahile doğru çeker.
- Dalgıç Müdahalesi: Profesyonel dalış ekibi bu süreçte hayati bir sorumluluk taşır.
2. Derin Su Döşeme (Deep Water Laying)
Kıyı bağlantısı sağlandığında, CLV gemisi rotasını takip ederek ince bir ritimde ilerlemeye koyulur. Gemi yol alırken, döner tabla (turntable) kabloyu kontrollü bir şekilde serbest bırakır. Bu hat, geminin içinde bulunan bir “lineer kablo motoru” (LCE) aracılığıyla denizin sularına yönlendirilmektedir. Motor, kablonun gerilimini (tension) anlık olarak ölçer ve dengeler. Böylece hat aşırı çekilmez. Aynı zamanda gevşeyip kıvrılma (kink) tehlikesi yaratmaz.
Su Altı Kablo Döşeme Aşaması 5: Koruma ve Gömme (Burial and Protection)
Su altı kablo döşeme faaliyeti yalnızca kablonun deniz yüzeyine serilmesiyle bitmez. Bu kıymetli altyapının gözetim altında tutulması (veya korunması) zorunludur. En büyük tehdit unsurları, dev gemi çapaları ve trol ağlarıdır. Bu sebeple kabloyu deniz tabanına gömerek (burial) koruma altına alırız.
1. Kablo Sabanı (Plough) ile Eşzamanlı Gömme
En verimli yöntem budur: CLV gemisi kabloyu denize sererken, arkasına “kablo sabanı” (cable plough) adı verilen devasa bir sualtı pulluğunu takar ve sürükler.
- Nasıl Çalışır?: Bu saban, deniz tabanını 1 ila 3 metre arasında bir derinlikte kazıyarak çalışır.
- Gömme: Kablo, sabanın arkasındaki yönlendiriciden geçerek açılan hendeğin dibine yerleşir.
- Kapanma: Hendek, doğal olarak (zeminin geri dolmasıyla) ya da sabanın arkasındaki ek bir bıçakla kapanır. Bu sayede bu işlem, su altı kablo döşeme ve koruma işlemini tek bir adımda tamamlar.
2. ROV Jet Trenching (Su Jetiyle Gömme)
Zemin çok yumuşak (örneğin kum ya da kil) olduğunda ya da kablo önce serilip sonra gömülmesi gerektiğinde, ekiplerimiz “Trenching ROV” adlı özel robotları kullanır.
- Jetting: Robot, yüksek basınçlı su jetlerini (jetting araçları) kullanarak kablonun altındaki zemini sıvı hâle getirir.
- Sonuç: Kablo, sıvılaşan zeminin içine yalnızca kendi ağırlığıyla sızar ve gömülür.
3. Kaya Dökme (Rock Dumping)
Eğer zeminin sertliği kaya kadar yüksekse ve hendek açmak imkânsız hâle gelmişse, kablonun korunması için üzerine kaya serpilir. Bu amaçla çalışan özel “kaya dökme gemileri” (rock dumping vessel), boru hattının üzerine tonlarca küçük ve orta boy kaya bırakır. Böylece yapay bir koruma kalkanı oluşturur.
4. Kesişme Noktaları (Crossings)
Kablomuz bir boru hattı ya da başka bir kabloyla kesiştiğinde, riskleri azaltmak için ek önlemler devreye girer. İki hattın temasını engellemek amacıyla aralarına “beton yataklar” (concrete mattresses) yerleştiririz. Ya da kaya dökme yöntemiyle bir bariyer oluştururuz.
Su Altı Kablo Döşeme Aşaması 6: Test Çalışmaları ve Devreye Alma (Commissioning)
Su altı kablo döşeme bittikten sonra, hattı devreye almadan önce detaylı bir testten geçirmek gerekir. İşte bu adım, sürecin hayati önemini belirginleştirir.
- Fiber Optik: Mühendislerimiz OTDR (Optical Time-Domain Reflectometer) cihazını devreye alıp lazer ışını gönderiyor. Böylece kablonun içinde bir kırık ya da zayıflık olup olmadığını titizlikle tarıyor.
- Enerji Kabloları: Ekiplerimiz, kabloyu yüksek gerilim (Hi-Pot testi) ile sınar. Yalıtımın (izolasyon) deniz suyu ortamında kusursuz bir performans sergilediğinden emin olur.
Acil Müdahale: Sualtı Kablo Onarımı
Su altındaki kabloyu döşemek zaten zahmetli bir iştir. Onarımı da aynı derecede çetrefillidir. Bir gemi çapasının kablosu koparsa, acil müdahale ekibimiz derhal sahneye çıkar.
- Hata Tespiti: Başlangıçta, OTDR ya da elektrik sinyallerinden oluşan özel sensörleri harekete geçiririz. Kopuğun tam konumunu (GPS koordinatı) ortaya çıkarırız.
- Bulma ve Kaldırma: Önce ROV’u suya bırakarak, hasarın meydana geldiği konumu tespit ediyoruz. Ardından, geminin üzerindeki özel kanca (grapnel) kablonun iki ucunu kavrayıp, bu parçaları güverteye taşıyor.
- Ekleme (Splicing): Bu evre, incelik ve titizliğin zirvesini talep eden son derece hassas bir adımdır.
- Fiber Optik: Geminin temiz odasında (clean room) görev yapan ekiplerimiz, kablonun içinde saklı binlerce ince fiber teli milimetrik bir titizlikle birleştiriyor (fusion splicing).
- Enerji Kabloları: Uzmanlar, yüksek gerilim hatlarının su altı bağlantılarında özel olarak üretilmiş manşonları (joints) kullanmayı tercih eder.
- İndirme ve Koruma: Son adımda, onarılan eklem (joint) sağlam bir muhafazaya konur. Ardından ekipler (bu parçayı) titizlikle denize indirir. Üstünü kayalarla gizlerler.
İnsan Faktörü: Operasyonların Görünmez Kahramanları
Su altı kablo döşeme operasyonları sadece makinelerle yürümez.
- Dalış Ekipleri (SSD): Özellikle kıyıya yaklaşma (shore-end) aşamasında, uzman profesyonel dalış ekibi hayati bir sorumluluk taşır. Dalgıçlarımız, kablonun kayalıklara takılıp kalmasını önler. Hendekleri dikkatle izler. Kabloyu elle yönlendirmek gibi kritik görevleri yerine getirir. Tüm bu işlevleri “Satıh Destekli Dalış” (SSD) sistemiyle gerçekleştirerek, deniz yüzeyiyle sürekli bir iletişim hâlinde kalırlar.
- ROV Pilotları: Derin su operasyonlarında dalgıçların yerini alırlar. Gemi kontrol odasından, kilometrelerce derinlikteki uzaktan kumandalı robotları yönlendirirler. Kabloyu gömer, denetler ve gerektiğinde onarım için hazır hâle getirirler.
- Kablo Ekçileri (Jointers): Projenin en hayati rolünü üstlenen bu teknisyenler, gemi güvertesinde, çalkantılı deniz koşullarında bile çalışır. Fiber optik telleri ya da yüksek gerilimli kabloları kusursuz bir şekilde birleştirmekle sorumludur.
Sonuç: Enerjinin Yolculuğunu Güvenle Başlatıyoruz
Sonuç itibarıyla, su altı kablo döşeme, sıradan bir inşaat işinin ötesinde, çok katmanlı bir zorluk olarak karşımıza çıkıyor. Yüksek riskin gölgesinde, son teknolojiyle donatılmış bütüncül bir operasyonun temsili niteliğindedir. Bu süreç, mühendislik alanında derinlemesine bir uzmanlık şart koşuyor. Şirketimiz, su altı kablo döşeme projelerinin her türlü koşuluna eksiksiz ekipman ve tecrübe ile yanıt veriyor. En sığ kıyı sularından derin okyanus yataklarına kadar her ortamda çalışabilme kapasitesine sahibiz. IMCA standartları çerçevesinde şekillenen güvenlik felsefemiz ve deneyimli mühendis kadromuzla yanınızda bulunuyoruz. Kısacası, altyapınızın temellerini sağlam bir zemine oturtmak ve güvenliğini eksiksiz sağlamak için titiz ve özverili bir çaba gösteriyoruz.
Youtube videolarımızı izlemek için buraya tıklayabilirsiniz.
Daha fazla bilgi almak ve bizimle iletişim kurmak için buraya tıklayabilirsiniz.
