Gezegenimizin üçte ikisinden fazlası suyla kaplıdır. Dev mavi örtünün altındaki su dünyası, yüzeyden bakanlar için tam bir sırdır. Su alanının %80’inden fazlası hâlâ keşfedilmemiştir. Ay’ın yüzeyi ve Mars’ın yüzeyi, okyanus tabanlarından daha iyi biliniyor. Modern ekonomi, görünmez su dünyası üzerine kurulmuştur. İnternet kabloları (kıtaları birbirine bağlayan kablolar) karanlıkta uzanır. Enerji taşıyan dev boru hatları, deniz tabanına (veya su zeminine) döşenir. Dolayısıyla su altı haritalama (subsea mapping), modern mühendisliğin en önemli ve en zor alanıdır. Su altı haritalama sadece bir fotoğraf çekmek değildir. Su altı haritalama deniz tabanının üç boyutlu dijital kopyasını yapar. Firmamız su altı haritalama hizmeti verir. Uzman mühendisler ve gelişmiş sonar sistemleri su altı haritalama sayesinde görünmeyeni görünür kılar.
Neden Su Altı Haritalama Operasyonları Zorunludur?
Su altı haritalama, bir lüks değil, milyarlarca dolarlık yatırımlar için bir zorunluluktur. Çünkü bu haritalar olmadan hiçbir deniz altı projesi güvenle başlayamaz.
1. Su Altı Haritalama: Seyir Güvenliği (Safety of Navigation)
En temel ihtiyaç budur. Gemi kaptanları sığ suları ve tehlikeli kayalıkları bilmek zorundadır. Su altı haritalama hizmetleri, Uluslararası Hidrografi Örgütü (IHO) standartlarına göre seyrüsefer haritaları (nautical charts) hazırlar. Mesela İstanbul ve Çanakkale Boğazları gibi yoğun trafikli sularda, su altındaki gizli bir batık ya da kaya felakete yol açabilir; ekibimiz bu tehlikeleri tespit eder. Hatta batık çıkarma işine başlamadan önce, enkazın tam yerini bulmak için bu teknikler kullanılır.
2. Su Altı Haritalama: Offshore İnşaat ve Mühendislik
Su altı haritalama, offshore inşaat projelerinin temelidir.
- Boru Hattı ve Kablo Rotalama: Mühendisler su altı kablo döşeme ve su altı boru hattı inşaatı başlamadan önce güvenli rotayı bulurlar, bu yüzden deniz tabanı haritalanır ve kayalıklardan, fay hatlarından ve dik yamaçlardan uzak durulur.
- Temel Konumlandırma: Bir offshore rüzgar enerjisi türbini ya da petrol platformu kurmadan önce zeminin düz ve sağlam olduğundan emin olmalıyız. Temelin düzgün oturması çok önemlidir ve (böylece) gerilme noktaları oluşmamalıdır. Bu yüzden su altı haritalama en doğru inşaat sahasını gösterir.
3. Su Altı Haritalama: Kaynak Yönetimi ve Keşif
Elbette, deniz tabanı değerli kaynaklarla doludur. Su altı haritalama, petrol ve gaz arama (sismik) çalışmaları için ilk adımı oluşturur.
4. Su Altı Haritalama: Çevresel ve Bilimsel Araştırma
Ekipler, deniz ekosistemlerini korumak için bu sistemleri kullanır. Kirliliğin yayılmasını modeller. Arkeologlar, kayıp şehirleri veya tarihi batıkları bulmak için su altı haritalama verilerine güvenir. Jeologlar, deniz tabanı jeolojisini ve fay hatlarını haritalamak için bu teknolojiyi kullanır.
En Büyük Zorluk: Neden Suyu “Göremiyoruz”?
Su altı haritalama operasyonlarının bu kadar karmaşık olmasının basit bir fiziksel nedeni vardır: Su, ışığı sevmez.
1. Işık Sorunu (Zifiri Karanlık)
Güneş ışığı en temiz suda bile 200 metreye kadar inebilir, ama daha derine inemez (fotonik bölge). Okyanus ortalama dört bin metre derinliğe sahiptir. Okyanus bu kadar derin olduğundan, deniz tabanının yüzde doksan dokuzu karanlıktır.
2. Bulanıklık (Turbidity)
Limanlar ve kıyı bölgeleri genellikle çamurlu olur. Görüş neredeyse yoktur. Standart kameralar limanlar ve kıyı bölgelerinde hemen işlevsiz kalır. Işık, parçacıklardan geri yansır (backscatter). Yani bir su altı drone limanlar ve kıyı bölgelerinde çalıştırılsa bile, (ışıkları) açmak yoğun sis içinde uzun farları yakmaya benzer. Sadece beyaz bir duvar görürsünüz.
3. Çözüm: Akustik (Ses)
Neyse ki, ışığın aksine, ses dalgaları su içinde yüzlerce kilometre ilerleyebilir. Dolayısıyla su altı haritalama bir akustik bilimdir; görmek için ses dalgalarını kullanırız.
Su Altı Haritalama Yöntem 1: Akustik Görüntüleme (Sonar Teknolojileri)
Deniz tabanını haritalamak için ekipler çeşitli sonar (Sound Navigation And Ranging) sistemleri kullanır.
1. Tek Işınlı Ekosounder (SBES)
Bu, su altı haritalama için en temel teknolojidir.
- Nasıl Çalışır?: Gemi, “ping” adı verilen tek bir ses dalgasını dik bir şekilde deniz tabanına gönderir. Ardından gemi, ses dalgasının dibe çarpıp geri dönme süresini (yankıyı) ölçer. Böylece gemi, bu ölçümle tam altındaki derinliği hesaplar.
- Dezavantajı: Sadece tek bir noktayı ölçer. Dolayısıyla, tam bir harita için geminin alanı bir “çim biçme makinesi” gibi yüzlerce kez taraması gerekir. Bu yüzden çok yavaştır ve düşük çözünürlüklüdür.
2. Çok Işınlı Ekosounder (MBES)
Bu, modern su altı haritalama teknolojisinin endüstri standardıdır.
- Nasıl Çalışır?: SBES’in aksine, MBES tek bir “ping” ile yelpaze (swath) şeklinde yüzlerce (bazen 512’den fazla) ince ses ışını gönderir.
- Ne Üretir?: Bu yelpaze, deniz tabanının 3 boyutlu batimetri haritasını (Dijital Arazi Modeli – DTM) çıkarır. Her kayayı, her çukuru yüksek hassasiyetle (veya santimetrik hassasiyetle) görebiliriz.
- Zorluk: Sistem çok hassastır. Gemi fırtınada sallandığında mühendislerin bu sallantıyı düzeltmesi zorunludur. Bu yüzden MBES sistemlerini her zaman IMU (Ataletsel Ölçüm Birimi) ve RTK GPS ile birleştiririz. IMU geminin her salınımını anlık (veya saniyelik) olarak kaydeder. Yazılım bu hatayı veriden çıkarır.
- Kullanım Alanı: Tüm mühendislik projeleri, offshore inşaat, deniz altı kanal inşaatı (tarama) ve modern seyrüsefer haritaları için zorunludur.
3. Yan Taramalı Sonar (SSS)
MBES “yüksekliği” ölçerken, SSS “dokuyu” gösterir. Bu, su altı haritalama için bir “görüntüleme cihazı” gibidir.
- Nasıl Çalışır?: “Balık” (towfish) adı verilen torpido biçimindeki cihaz geminin arkasından çekilir. Bu esnada, deniz tabanına çok yakın yüzer. Buradan, yanlara doğru çok yüksek frekanslı ses dalgaları gönderir.
- Ne Üretir?: Deniz tabanının fotoğraf gibi (siyah-beyaz) bir görüntüsünü (mozaik) oluşturur. Sert yerler (kaya, metal) parlak görünür. Yumuşak yerler (çamur) koyu görünür ve en önemlisi “akustik gölge” (acoustic shadow) oluşur. Akustik gölge, sesin ulaşamadığı arka tarafın haritada siyah bir boşluk olarak görünmesidir. Akustik gölgenin uzunluğundan biz batık ya da kaya yüksekliğini tahmin edebiliriz.
- Kullanım Alanı: Batık çıkarma için enkaz bulur. Arama-kurtarma dalış operasyonları yapar. Boru hattı ya da kablo rotasını kontrol eder.
Su Altı Haritalama Yöntem 2: Jeofizik Sistemler (Yüzeyin Altını Görmek)
Su altı haritalama sadece yüzeyi değil, altını da kapsar. Özellikle bir offshore rüzgar enerjisi türbini kurulacaksa, zeminin içini de bilmek gerekir.
1. Zemin Altı Profilleyici (SBP)
- Nasıl Çalışır?: SBP, sonar gibidir ancak çok daha düşük frekanslı ve güçlü ses dalgaları kullanır (Boomer, Chirp veya Sparker sistemleri).
- Nüfuz Etme (Penetration): Bu güçlü ses, deniz tabanına nüfuz eder.
- Ne Üretir?: Deniz tabanının altındaki jeolojik katmanların (çamur, kum, kil, ana kaya) kesit (profil) görüntüsünü verir.
- Kullanım Alanı: Offshore inşaat temeli (monokazık) çakılacak yeri belirler ve temelin ne kadar derine çakılacağını belirler. Ayrıca, deniz altı kanal inşaatı (tarama) zeminin sertliğini anlamayı sağlar ve tarama maliyetini tahmin etmeye yardımcı olur. Dahası, gömülü boru hatlarını tespit eder.
2. Manyetometre (Magnetometer)
Bu cihaz sesi devreye almaz. Manyetik anomaliyi ölçer.
- Nasıl Çalışır?: Cihaz, dünyanın doğal manyetik alanındaki küçük değişimleri algılar. Çünkü eğer zeminin altında metal (çelik) bir obje varsa, manyetik alan değişim gösterir.
- Ne Bulur?: Sadece metal nesneleri bulur. Özellikle çamurun altına gömülmüş metal nesneleri (boru hatları, batıklar, patlamamış mühimmat – UXO) bulur. Cihaz çok hassastır ve bir metal parçasını bile algılayabilir.
- Kullanım Alanı: Su altı kablo döşeme öncesi rota temizliği ve arkeolojik su altı inceleme işinde de işe yarar.
Su Altı Haritalama Yöntem 3: Optik ve Lazer Görüntüleme (Sığ ve Berrak Sular)
Akustik (sonar) her zaman en iyi (veya yeterli) çözüm değildir; bazen yüksek detay ve renkli görüntü gerekir; [ancak bu yöntemler] sadece berrak sularda çalışır.
1. Hava Lidar (Airborne LiDAR Bathymetry)
Bu bir su altı haritalama tekniğidir ama uçaktan veya helikopterden yapılır.
- Nasıl Çalışır?: Uçak, suya yeşil bir lazer ışını gönderir. Ardından, ışının bir kısmı yüzeyden, bir kısmı tabandan yansır. Böylece, aradaki zaman farkı derinliği verir.
- Dezavantajı: Sadece çok berrak ve sığ sularda (genellikle < 30-40 metre) çalışır. Bulanık suyu (turbidity) geçemez.
2. Sualtı Lazer Tarama ve Fotogrametri
Bu yöntemleri dalgıç veya ROV kullanır.
- Lazer Tarama: Milimetrik hassasiyetle 3D nokta bulutu oluşturur. Bir platform ayağının hassas ölçümü için Lazer Tarama kullanılır.
- Fotogrametri: Su altı drone (ROV), yüzlerce hatta binlerce yüksek çözünürlüklü fotoğraf çeker. Ardından bir program bu fotoğrafları birleştirir. Böylece yapı 3 boyutlu, renkli ve dokulu bir model hâlinde ortaya çıkar. Mühendisler bu modelde sanal olarak dolaşabilir.
Platformlar: Su Altı Haritalama Ekipmanlarını Kim Taşır?
Bu pahalı su altı haritalama sensörlerini taşımak için özel platformlar gerekir.
1. Sörvey Gemileri (Survey Vessels)
Bu ana platformdur. Öncelikle, biz MBES ve SBP’yi geminin gövdesine takarız (hull-mounted). Diğer yandan, SSS ve Manyetometre’yi geminin arkasından çekeriz (towed). Ayrıca, geminin “Dinamik Konumlandırma” (DP) sistemi olması çok önemlidir. Çünkü bu sistem geminin fırtınada bile milimetrik hassasiyetle rotasını tutmasını sağlar.
2. AUV (Otonom Sualtı Araçları)
İkinci olarak Otonom Sualtı Araçları (AUV) var. Şöyle ki, AUV’lar kablosuz çalışır. Ancak, ekiplerimiz AUV’ları programlar. Programlandıktan sonra, AUV’lar saatlerce, bazen günlerce kendi rotasını tarar. Dolayısıyla, derin deniz su altı haritalama (binlerce metre derinliğe kadar) AUV’lar için ideal bir görevdir. Dahası, AUV’lar verimlidir. Hatta, AUV’lar, dalgıçların ya da gemilerin gidemeyeceği kadar tehlikeli (örneğin buz altı) gibi yerlere gidebilir.
3. ROV (Uzaktan Kumandalı Araçlar)
ROV’lar genelde harita çıkarmak için değil, haritada bir hedefi kontrol etmek için kullanılır. Boru hattı takibi gibi işlerde üzerine sonar ve kamera takarız.
Veri İşleme ve Raporlama (Haritanın Oluşumu)
Su altı haritalama sadece veri toplamak değildir. Su altı haritalama işi ofiste başlar.
1. Veri Temizleme ve İşleme
Mesela, geminin sallanması (heave/pitch/roll), suyun tuzluluğu (ses hızını değiştirir) ve gelgit (tide) gibi çok hata vardır. Hepsini düzeltmemiz lazım. Temizledikten sonra ekiplerimiz özel programlar (örn: Qimera, Caris HIPS/SIPS) kullanıyor. Sonar verilerini birleştiriyorlar (mosaicking). Bu iş, insan eli gerektirir.
2. Son Ürün (Raporlama)
Müşteriye sadece bir resim vermeyiz.
- Batimetrik Haritalar: 3D dijital arazi modelleri (DTM).
- Sonar Mozaikleri: Deniz tabanının dokusunu gösteren haritalar.
- Jeolojik Kesitler: SBP verileri ile zeminin altının profilleri.
- Bulgu Listesi (Target List): Tespit ettiğimiz tüm engellerin (kaya, batık vb.) GPS koordinatları.
Neden Biz? Sualtı Haritalama Uzmanlığı
Ekipler, su altı haritalama operasyonlarını yeterli birikim ve uygun ekipman olmadan sürdüremez.
- Sertifikalı Ekipler: Hidrografi uzmanlarımız (IHO Cat A/B) ve mühendislerimiz uluslararası sertifikalara sahiptir.
- Modern Ekipman Parkı: En modern Multibeam (MBES), Side-Scan Sonar (SSS) ve Sub-Bottom Profiler (SBP) sistemlerine sahibiz.
- Mühendislik Gücü: Dalgıçların yalnızca tek başına yürüttüğü çabayı geride bırakan, bütüncül bir mühendislik bakışı sunuyoruz.
Sonuç: Görünmeyeni Görünür Kılıyoruz
Su altı haritalama modern mühendisliğin en önemli parçasıdır. Çünkü su altı haritalama testleri yüksek riskli yapıların güvenli çalışmasını sağlıyor. Bu amaçla, firmamız en basit liman derinlik ölçümünden en karmaşık boru hattı rotalamasına kadar tüm su altı haritalama hizmetini veriyor. Şöyle ki, sertifikalı mühendislerimiz ve teknisyenlerimiz, deniz tabanındaki en ufak detayı bile ortaya çıkarıyor. Kısacası, su altı haritalama sayesinde projenizin güvenliğini, kalitesini ve ekonomik ömrünü garanti ediyoruz.
Youtube videolarımızı izlemek için buraya tıklayabilirsiniz.
Daha fazla bilgi almak ve bizimle iletişim kurmak için buraya tıklayabilirsiniz.
