Deprem Ekonomik Kayıp Analizi ve Etkileri
Deprem gibi büyük doğal afetler, yarattığı deprem ekonomik kayıp riskiyle yalnızca insan hayatını değil, aynı zamanda ülke ekonomilerini ciddi şekilde etkileyebilir. Türkiye, tarihi boyunca deprem gibi doğal afetlerle karşı karşıya kalmış ve bu deneyimlerden önemli ekonomik dersler çıkarmıştır. Bir depremin ekonomik etkileri oldukça geniş kapsamlı olabilmektedir. İnsanların yaşadıkları evlerin ve iş yerlerinin yıkılması, altyapı ve ulaşım sistemlerinin hasar görmesi, üretim ve ticarette yavaşlama gibi faktörler ekonomide önemli kayıplara neden olur. Türkiye’de geçmişte yaşanan önemli depremler, büyük ekonomik kayıpların yanı sıra, acil yardım ve yeniden inşa süreçlerinin nasıl yönetileceği konusunda da önemli tecrübeler sağlamıştır. Bunların yanında, depremzedelerin yaşamlarını geri kazanabilmeleri için acil yardım faaliyetleri de son derece önemlidir. Türkiye’de kullanılan yöntemler arasında, risk yönetim stratejilerinin geliştirilmesi, yapısal güvenlik önlemlerinin iyileştirilmesi, ekonomi ve toplumun dayanıklılığını artırmaya yönelik politikaların uygulanması gibi unsurlar bulunmaktadır.
Deprem gibi büyük afetlerin ekonomik etkilerini en aza indirmek için toplumsal farkındalığı artırmak, düzenli tatbikatlar ve eğitimler düzenlemek ve afet anında hızlı ve organize bir şekilde müdahale edebilmek önemlidir. Bu konuda, sivil toplumun, kamu kurumlarının ve özel sektörün birlikte çalışması ve iş birliği içinde olması son derece önemlidir. Depreme karşı alınacak önlemler ve uygulanacak stratejilerin sürekli güncellenmesi ve geliştirilmesi, ülke ekonomisindeki kaybı minimize etmek ve toplumsal gelişimin güçlenmesi adına son derece mühimdir. Bu deprem ekonomik kayıp analizi sürecinin bir parçasıdır.
Altyapı, Sektörler ve Kamu Harcamaları Üzerindeki Etkiler
Türkiye, aktif fay hatlarının yakınlarında yer alıyor. Bu nedenle zaman zaman büyük depremler yaşıyor. Son yıllarda yaşanan bazı büyük depremler ülkenin ekonomisini önemli ölçüde etkiledi. Depremin anlık etkileri genellikle yıkım ve yaşam kaybı oluyor. Ancak ekonomideki uzun süreli etkileri bazen daha fazla ilgi görüyor. Bu büyük depremler, genellikle altyapıda ciddi hasarlara neden olduğu için ülkenin altyapı yatırımlarını önemli ölçüde etkiliyor. Depremzede bölgelere yardım etmek ve bölge insanını desteklemek için hükümet büyük harcama yapıyor. Ayrıca deprem, ilişkili olduğu diğer sektörlerde de ekonomik kayıplara yol açar.
Depremin ekonomiye olan etkisi tek bir yönle sınırlı değildir. Çoğu sektörde farklı şekillerde hissedilebilmektedir. Örneğin inşaat sektörü, depremden sonra genellikle canlanma yaşıyor. Çünkü insanların evlerini yeniden yapıyor veya yeniliyor. Aynı zamanda, turizm sektörü, insanların seyahat etme konusundaki güvenlik endişeleri nedeniyle bazen etkilenebiliyor. Türkiye, büyük depremlerden sonra genellikle uluslararası toplumdan yardım alıyor. Ancak aynı zamanda, ülke depremzedelere destek olmak için iç kaynaklarına da başvuruyor. Hükümet, depremin ekonomik etkilerini en aza indirmek için bazen farklı ekonomi politikaları uygulayabiliyor.
Tarihsel Depremler ve Ekonomik Kayıplar
Türkiye’nin konumu nedeniyle depremler, sıkça karşılaşılan bir afettir. Deprem kuşağında bulunan ülkede, zaman zaman çok yıkıcı sarsıntılar yaşanmaktadır. Bu tür felaketler, sadece can kayıplarına değil, aynı zamanda ülke ekonomisine de olumsuz etkide bulunmaktadır. Son dönemlerde yaşadığımız ve büyük yıkım yaratan Kahramanmaraş ve Marmara depremleri, bu kaybın büyüklüğünü gözler önüne seriyor. 1999 yılında yaşanan Marmara Depremi özellikle Türkiye’nin önemli sanayi bölgesini doğrudan vurmuştu. Bu büyük afet, yaklaşık 17 bin vatandaşın yaşamını yitirmesine yol açmıştı. Diğer taraftan, oluşan ekonomik zarar ise milyarlarca doları bulmuştur. Dünya Bankası’nın yaptığı araştırmalar, bu kaybın 3 ila 6.5 milyar dolar arasında olduğunu söylüyor. Yani bu tutar, söz konusu yılın Gayrisafi Yurt İçi Hasılasının (GSYİH) yaklaşık yüzde 3’üne karşılık geliyor.
Toparlanma Süreci ve Finansal Sonuçlar
Üretim durur, iş yerleri kapanır ve sanayi çökerse, ekonomik büyüme ciddi anlamda zarar görür. Türkiye, 1999 yılında bunu deneyimledi. Ekonomi o yılında ciddi bir küçülme dönemine girdi. Fakat bir yıl sonra, yeniden inşa faaliyetleri başladı. Ekonomik canlanma da başladı. GSYİH büyümesi de beklentilerin üzerine çıktı. Yapı sektörünün ekonomi üzerine etkisi burada gerçekten net bir şekilde görülmektedir. Elbette, kamu maliyesi de bu durumdan ciddi anlamda etkilendi. 1999 ile 2000 yılları arasında yaklaşık 4 milyar dolarlık kamu harcaması yapıldığından, hükümet ekonomik yükü hafifletmek amaçlı bazı önlemler aldı. Örneğin Özel İletişim Vergisi gibi yeni vergiler getirildi. Vergilerle başlayan bu süreç, başlangıçta geçici olarak planlansa da zamanla kalıcı bir hâl almıştır.
Bu süreçte finans dünyası da büyük oranda etkileniyor. Sigortasız büyük maddi hasarlar bankalara büyük miktarlarda batık kredi olarak yansıyor. Halihazırda oldukça kırılgan olan ekonomik yapı bu büyük deprem sonrasında daha da sarsıntıya uğruyor. Bu durum, 2001 krizine zemin hazırlayan temel ekonomik zafiyetlerden birini oluşturmuştur. Ancak uluslararası yardımlar ve verilen krediler toparlanma sürecini önemli oranda destekliyor. Örneğin Dünya Bankası’nın yeniden yapılandırma projesi sayesinde fabrikalar tekrar üretime başlıyor. Yollar ve altyapı projeleri kısa sürede tamamen onarılıp faaliyete geçiyor. TEM otoyolu, demiryolu hatları ve diğer büyük projeler hızlı bir şekilde onarılıp tekrar faaliyete geçirilmiştir. Böylece ulaşım ve lojistik zinciri yeniden kurulmuştur.
2023 Kahramanmaraş Depremleri ve Ekonomik Etkileri
6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli olarak yaşanan iki güçlü depremin etkisi 11 ili kapsadı. Sonuçta da yaklaşık 50 bin kişinin ölmesine neden oldu. Depremin sebep olduğu yıkım çok geniş bir bölgeyi vurdu. Büyük bir tahribata yol açtı. Dünya Bankası’nın açıkladığı verilere göre, yalnızca fiziksel hasarın maliyeti 34.2 milyar doları buldu. Bu tutar ülkenin 2021 yılındaki Gayrisafi Yurt İçi Hasılasının (GSYİH) yüzde 4’üne denk geliyordu. Depremin toplam yeniden inşa maliyeti ise bahsi geçen fiziksel hasar tutarının neredeyse iki katına çıktı. Türkiye Hazine ve Maliye Bakanlığı, meydana gelen toplam zararın ise 104 milyar dolar olarak hesapladı. Bu da, Gayrisafi Yurt İçi Hasılasının yaklaşık yüzde 12’sine denk geliyor.
Deprem, üretim faaliyetlerini doğrudan etkileyerek durma noktasına getirir. Ancak ortaya çıkardığı sorunlar sadece depremin yaşandığı bölgeyle sınırlı değildir. Tüm ülkeyi etkiliyor. Tedarik zincirleri bozuluyor. Lojistik süreçler de aksıyor. Bu da ülke genelinde üretime olumsuz yönde etki ediyor. Buna rağmen, büyüme üzerindeki etkisi 1999 Marmara Depremi kadar ağır değildir. Çünkü etkilenen bölge, Türkiye’nin Gayrisafi Yurt İçi Hasılası’na (GSYİH) ancak %9 oranında katkı sağlıyor. Buna karşın, söz konusu depremin, 2023 yılı için öngörülen büyümeyi yaklaşık 4 puan azaltabileceği tahmin ediliyor. Ekonomik analitik çalışmalar ve modeller bu düşüşü açıkça gösteriyor. Politik analizler ise, bu ekonomik tabloyla birlikte büyümenin %1.2 daha düşük seviyede seyredebileceğine işaret etmektedir.
Ekonomiye canlılık katmak amacıyla ikinci yarıda başlatılan yeniden inşa çalışmaları ivme kazanıyor. Kamu, çok geniş bir yelpazeye sahip büyük ölçekli bir imar programı kapsamında 2023 ve 2024 yılları için ayrılan bütçe kaynaklarıyla önemli bir adım attı. Ayrıca, Merkez Bankası da kredi teşvikleriyle bölgeye destek oluyor. Bu süreçte, uluslararası kuruluşlardan Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu gibi önemli kurumların teknik destekleri de alındığı biliniyor. Tüm bu çabalara rağmen, ekonomik tam toparlanma sürecinin 5 yılı bulacağı öngörülüyor. Bütün bunlar, kamu maliyesi açısından belli mali külfetler de getiriyor. Ancak genel olarak ekonomi için olumlu adımlar atıldığı söylenebilmektedir.
Diğer Depremler ve Ekonomik Etkileri
2011 Van depremi sonucunda binlerce insan evsiz kaldı. Depremde yaklaşık 600 can kaybı meydana geldi. Ekonomik kayıplar da birkaç milyar dolara yakındı. Afetin bölgedeki ticaret, tarım ve konut piyasası üzerinde büyük bir tahribata yol açtı. Devletin yardımları sayesinde altyapı çalışmaları hızlı olarak yerine getirildi. Ancak depremin bazı izleri hala görülüyor. Özellikle çok sayıda insanın evini kaybetmesi, toplum üzerinde kalıcı etkilere neden olmuştur.
2020’de İzmir’de gerçekleşen ve 2023’te Düzce’de meydana gelen depremler daha lokal etkiler yaratıyor. Bu doğal afetler, ülke ekonomisini fazla zorlamıyor. Ama bu bölgelerde önemli yıkım meydana geliyor. Örneğin evler ve işyerlerinde ağır hasarlar oluşabiliyor. Bazı yerlerde ticaret bir süreliğine neredeyse durma noktasına geliyor. Ancak, hükümet de bu şekilde zarar gören bölgelere destek olmak için çalışıyor. Bu çabalar sayesinde, günlük hayat bu gibi zor durumlarda bile mümkün olabildiğince hızlı şekilde eski halini alıyor.
DASK ve Zorunlu Deprem Sigortası
Deprem ekonomik kayıpları analizi yapılırken zorunlu olarak üzerinde durulması gereken konulardan biri de zorunlu deprem sigortasıdır. Depremin ekonomik etkilerini azaltmanın yanı sıra ülkeler, çeşitli sigorta sistemleri ile bu sorunların üstesinden gelmeye çalışıyor. Türkiye’de, 1999 depremlerinin ardından oluşturulan ve faaliyet gösteren DASK (Doğal Afet Sigortaları Kurumu) bu alanda oldukça önemli bir rol oynuyor.
Kuruluşu itibari ile Türkiye’deki konut sahiplerine zorunlu olarak sağladığı deprem sigortası poliçeleri sayesinde ekonomik kayıpları en aza indiriyor. Kamu ve özel sektörün ortaklığında faaliyet gösteren DASK sistemi, prim gelirleriyle finanse ediliyor. Reasürans şirketlerinin desteği ve en önemlisi devlet tarafından teminat altına alınıyor. 1999 yılından önce yalnızca %3’ü sigortalı durumda olan konutlar, Marmara depreminde büyük çapta maddi kayıplar yaşamış ve sigortasız kalmıştır. Devlet, bu finansal açığı kamu kaynaklarıyla karşılamaya çalışmıştır. Ne var ki, bu çözüm sürdürülebilir değildir. Zorunlu sigorta sistemine geçilmesiyle sigortalılık oranı çarpıcı bir şekilde artmaktadır. Örneğin, 2023 itibariyle %55 gibi önemli bir seviyeye ulaşılmıştır. Özellikle büyük şehirlerde, örneğin İstanbul’da, bu oran daha da yüksek olmaktadır.
Kırsal alanlarda sigorta kullanımı halen düşük seviyededir. İnsanların sigorta alım kararına en çok etki eden faktörlerin başında ekonomik koşullar gelir. Kahramanmaraş depreminin vurduğu yörelerde konut sigortalılık oranı yaklaşık yüzde 50 civarında bulunmaktadır. Bu veri halen önemli boyutta bir koruma açığı olduğunu da gösteriyor. Swiss Re’nin paylaştığı verilere bakıldığında ise 2023 yılının depremlerinin meydana getirdiği ekonomik zararın neredeyse yüzde 90’lık kısmı sigortasız olarak kaldı. Bütün bunlar sigorta sistemini daha güçlü hale getirmek gerektiğini ortaya koyuyor.
DASK’ın Hasar Ödeme Performansı
DASK, kurulduğu günden bu yana deprem zararlarını karşılamak için önemli bir rol üstlendi. Van’daki 2011 depremi, İzmir’deki 2020 depremi ve özellikle Kahramanmaraş’taki 2023 depremi gibi büyük afetler sırasında binlerce kişiye tazminat ödenmiştir. 2023’teki deprem, DASK’ın tarihinde bir dönüm noktası oldu. Binlerce bina ağır şekilde hasar gördü veya tamamen yıkıldı. Bu yüzden, DASK’a yapılan ihbarlar tarihinde eşi görülmemiş bir seviyeye ulaştı.
Uzmanların tahminlerine göre, depremin toplam hasar bedeli 6 milyar doları aşabilmektedir. DASK, poliçelerindeki ödemeleri, reasürans anlaşmaları ve birikmiş olan rezervleri sayesinde gerçekleştirebiliyor. Son durum itibariyle, kurumun rezervi 25 milyar TL’yi aştı. Bu güçlü finansal temel, sigorta sisteminin güvenilirlik düzeyi yönünden ciddi bir artırıcı etmen olarak görülüyor. Böyle olunca, sigortalı kişiler, resmi veya devlet tarafından herhangi bir yardıma başvurmaksızın, sadece poliçelerine bağlı kaldıkları ölçüde, ödemelerini alıp, konutlarını çok geçmeden onarmaya başlayabiliyor.
Hızlı bir müdahale, ekonomik faaliyetlerin kısa sürede normale dönmesine yardımcı olabilmektedir. Sigorta gibi araçlar, bireylerin borçlanma yapmaya ihtiyacı kalmadan toparlanma sürecine girmelerini sağlıyor. Bu durum, devlet üzerindeki yükü azaltmakla kalmaz, aynı zamanda ekonomik aktiviteleri yeniden canlandırır. Ülke ekonomisinin de daha hızlı toparlanmasını sağlar. Ancak bu tür sigortalarda bazı sınırlamalar bulunduğu unutulmamalıdır. Örneğin, DASK yalnızca yapısal bina hasarlarını karşılar. Eşyaların zarara uğraması veya iş kaybı nedeniyle gelir azalması durumlarında herhangi bir ödeme yapmaz. Dolayısıyla, bireylerin ve şirketlerin bu tür durumlarla başa çıkmak için kendi önlemlerini almaları gerekir.
Sigorta Sisteminin Sınırları ve Devletin Rolü
DASK poliçeleri, maalesef birçok durumda bina yeniden yapım maliyetini tam olarak karşılayamıyor. Örneğin, 2023 yılında bu üst limite baktığınızda yaklaşık 640 bin TL gibi bir rakam karşınıza çıkıyor. Ancak gerçekte, özellikle şehir merkezlerindeki bir apartmanın yeniden inşa edilmesi çok daha yüksek miktarlarda maliyet oluşmasını beraberinde getiriyor. Buna ek olarak, DASK sadece binanın yapısını güvence altına alıyor. İçinde bulunan eşyalar ile kira kaybı ya da işin durması nedeniyle oluşabilecek zararlar gibi durumlar, poliçe kapsamında dikkate alınmaz.
Sigortalı olunsa bile, belirli sınırlamalar ekonomik açığın tamamen kapanmasını engeller. Aynı zamanda, sigorta kullanım oranı hâlâ yüzde yüzden uzaktır. Bu durum büyük bir finansman boşluğu yaratabiliyor. İşte bu noktada devreye giren devlet, bu açığı kapatmak için çeşitli yöntemler dener. Bazı örnekler arasında konut inşalarına destek, vergi indirimleri ve kredi ertelemeleri gibi önlemler sayılabilmektedir. Ancak uzun vadeli ve istikrarlı bir sistemde sigorta kapsamlarının genişletilmesi temel çözüm olarak görünüyor.
Deprem Ekonomik Kayıp Analizi Yöntemleri
Depremin toplumsal ve ekonomik açıdan yarattığı tahribat büyük ölçekte olduğu için, bu etkiyi ölçmek ve anlamak amacıyla birçok analiz sistemi geliştirilmiştir. Doğrudan olarak binaların yıkılması, altyapının hasar görmesi gibi somut kayıplarının yanı sıra, insanların sağlık sorunları yaşamaları, uzun vadeli psikolojik travmalara maruz kalmaları gibi dolaylı sonuçları da değerlendirmek çok önemlidir. Bu yöntemler sadece yerel düzeyde değil, aynı zamanda ülke geneline yayılan etkileri de değerlendirebilmektedir. Böylece, hükümetlerin ve belediyelerin aldığı kararlarda, deprem sonrası yardımların daha organize bir şekilde gerçekleştirilmesi mümkün hale geliyor. Ülkemizde ve dünya genelinde birçok analiz sistemi mevcut bulunuyor olsa da, bunlardan en çok dikkat çekenlerden biri, ABD’de geliştirilen HAZUS modelidir. HAZUS modeli, Amerika Birleşik Devletleri’nin Federal Acil Durum Yönetim Ajansı tarafından geliştirilmiş bir sistem olarak biliniyor. Bu modelin amacı, deprem gibi afetlerde ortaya çıkan ekonomik ve insani kayıpların daha doğru bir şekilde ölçülebilmesidir. Gelecekte bu tür olayları önlemek ya da azaltmak için alınması gereken önlemlerin belirlenmesine yardımcı olmaktır.
HAZUS, coğrafi bilgi sistemlerine dayanan kullanışlı bir tahmin aracıdır. Bina envanteri, toprak özellikleri ve deprem dalgası bilgisi gibi verileri değerlendirerek deprem senaryolarının olası sonuçlarını hesaplar. Bunlara, binaların hasar görmesi, can kaybı ve ekonomik sonuçlar dahildir. Dolaylı kayıpları da ele alır. Örneğin, işlerin kesintiye uğraması gibi. Benzer çalışmalara gerek duyulan Türkiye’de modelleme araştırmaları hızlı bir gelişim süreci içindedir.
CAPRA Modeli ile Olasılıksal Risk Değerlendirmesi
Latin Amerika ve Dünya Bankası iş birliğinde geliştirilen CAPRA sistemi, olasılık analizi üzerinden hareket ediyor. Bu sistem sayesinde farklı büyüklükteki depremler için detaylı senaryolar oluşturulmaktadır. Her bir senaryo, belirli gerçekleşme olasılıkları eşliğinde değerlendirilerek incelenmektedir. CAPRA, her bir senaryo için yıl bazındaki ortalama kaybın hesaplanmasına ve olası en yüksek kayıpların kestirilmesini sağlıyor. Bu şekilde, olası zararlara ve muhtemel en yüksek kayıplara dair değerli veriler elde edilebilmektedir.
Bu model, sismik tehlike analizlerini CRISIS-2007 modülü aracılığıyla gerçekleştirir. Ardından, yapı stoğundaki binalar için kırılganlık fonksiyonları belirlenmektedir. Daha sonra, coğrafi bilgi sistemleri tabanlı analizler kullanılmaktadır. Her bir bina için de kaybın boyutu hesaplanır. CAPRA sadece meydana gelebilecek hasar boyutunu değil, aynı zamanda bu hasarın olma olasılığı hakkındaki dağılımı da göstermektedir. Bu veriler, sigorta gibi risk transfer politikalarının daha doğru planlanmasına olanak tanır.
CAPRA, sigorta ve reasürans şirketleri için de faydalıdır. Örneğin, prim hesaplamalarında ve sermaye planlamalarında bu modelden yararlanılıyor. Türkiye’de de CAPRA’ya benzer sistemlerin kullanımı giderek artıyor. Bu, risklerini daha iyi değerlendirerek şehir planlamaları yapabilmeleri anlamına gelir. Ayrıca, toplumun yararına kamu kaynaklarını daha etkili şekilde kullanabiliyorlar.
Deprem Ekonomik Kayıp Analizi: Dolaylı Kayıpların Tespiti
Depremler sadece fiziksel zarara yol açmaz, ayrıca ekonomideki süreçleri de kesintiye uğratabilmektedir. Bir bölgedeki üretimde meydana gelen duraksamalar, bir dizi sektörü olumsuz etkiler. Bu durumun daha iyi anlaşılması için girdi-çıktı analizleri gerçekleştirilmektedir. Böylelikle, tüm sektörler arasındaki bağlantı ve etki ilişkileri belirgin bir şekilde analiz edilerek net bir şekilde görülebiliyor.
Wassily Leontief tarafından geliştirilen Girdi-Çıktı tabloları, bir ekonominin faaliyetlerini anlaşılmasını sağlar. Bu tablolarla, örneğin, bir inşaat şirketinin kapanmasının sadece direkt olarak kendisini değil, aynı zamanda bağlı sektörleri de nasıl etkilediği görülebilmektedir. Mesela Cochrane’in Kaliforniya’da yaptığı bir çalışmada, 10 milyar dolarlık üretim kaybının %40 oranında dolaylı zarara yol açtığı ortaya çıktı. Benzer sonuçlar, Türkiye’de Marmara Depremi sonrası yapılan çalışmalarda da görülmektedir.
Bu modeller, kısa vadeli etkileri oldukça iyi bir şekilde değerlendiriyor. Buna karşın, uzun süreli toparlanma süreci henüz bu analizlerin içine dâhil edilmiyor. Buna rağmen, özellikle bölgesel düzeyde hangi ekonomik sektörlerin ne kadar etkilendiğini çıkarmak için kullanılan bu tür analitik araçlar, yerel yöneticilerin daha verimli ekonomik planlamalar yapmalarına yardımcı oluyor.
Makroekonomik Modelleme
Daha derinlemesine analizler için genellikle Genel Denge Modelleri gibi büyük ölçekli ekonomik yaklaşımlardan yardım alınır. Bu tür modellerde fiyatlandırmanın ve kaynakların dağılımının etkisi göz önünde bulunduruluyor. Hesaplanabilir dengeli modeller özellikle bu noktada işlevsel oluyor. Ayrıca, zamana bağlı verilerdeki analiz metotları ve bazı özel kontrol yöntemleri de kullanımda.
Marmara Depremi’nin ekonomik etkisini irdeleyen bir analiz yapıldığında ilgi çekici sonuçlar ortaya çıkıyor. Örneğin, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’nca yürütülen bir araştırma, sentetik kontrol yöntemiyle depremin büyüme üzerindeki etkisini hesaplıyor. Sonuçlar şaşırtıcıdır. Eğer deprem olmasaydı, büyüme rakamı 4.6 puan daha yüksek olacaktı. Bu da depremin büyüklüğünün aslında Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) açısından %0.9’una denk geldiğini gösteriyor. Bu rakam, olayın büyüklüğünün somut olarak görülmesini sağlar.
Bütçe açığı ve enflasyonun gelişimini tahmin etmeye çalışan modeller, ekonomistlerin en önemli araçlarından biridir. Örneğin, 2023 yılında yaşanan depremin ardından ekonomide bazı önemli değişiklikler bekleniyor. Bütçe açığı artabilmektedir. Enflasyonun da yükselmesi muhtemeldir. Bu tür projeksiyonlar, özellikle ekonomi politikası kararlarını etkiliyor. Ayrıca, ekonomiyi destekleyecek çeşitli önlem paketlerinin nasıl bir etki yaratacağını da değerlendirebiliyorlar.
Birleşik Yaklaşım: PDNA Çerçevesi
Farklı analiz yöntemleri sıklıkla birbiriyle kombinleniyor. Örneğin, fiziksel hasarların boyutunu belirlemek için HAZUS veya CAPRA gibi araçlar kullanılıyor. Ardından, bu fiziksel hasarların ekonomi genelindeki etkisi girdi-çıktı modelleri yoluyla değerlendiriliyor. Son adım, genel ekonomiye olan geniş çaplı etkilerin hesaplandığı makro denge modelleriyle gerçekleştiriliyor. Bu şekilde, bütüncül bir analiz süreci yürütülerek daha hassas ve güvenilir sonuçlar elde ediliyor.
Birleşmiş Milletler ile Dünya Bankası, Post-Disaster Needs Assessment (PDNA) adlı bir metodoloji geliştirmiştir. Bu yöntem, bir afetin ardından ortaya çıkan hem fiziksel hem de sosyo-ekonomik sonuçlarını bir arada ele alarak inceler. PDNA, ülke yönetimlerine afet sonrasında yeniden inşa için geçerli bir strateji oluşturulmasına yardımcı oluyor. Dışarıdan gelecek yardımların da etkili bir şekilde dağıtılması konusunda kılavuzluk etmektedir. Ülkemizin de bu yaklaşımı benimseyerek planlamalar yapması, afetlere daha hazırlıklı müdahale edilmesi açısından önem arz eder.
Deprem Ekonomik Kayıp Analizi: Uluslararası Karşılaştırma
Türkiye, deprem nedeniyle oluşan ekonomik kayıpları analiz bakımından dünyanın diğer ülkesine nazaran birçok avantaja ve eksikliğe sahiptir. Bunlar, ülke içerisindeki stratejik gelişimi önemli anlamda etkiliyor. Mesela Japonya, ABD veya Şili gibi ülkeler doğal felaketlere karşı oldukça hazırlıklıdır. Ancak Türkiye, bu ülkelerle mukayese edildiğinde bazı önemli açılardan eksiklikler içeriyor. Neyse ki ülkenin uygulamaya koyduğu politikalar sayesinde belirli bir ilerleme gözlemleniyor.
Japonya Modeli
Japonya, bir ülkenin sürekliliğini ve dayanıklılığını sağlamanın örnek modeli olarak görülüyor.
Dünyadaki deprem tehlikesi en yüksek olan ülkelerden birisidir. Buna karşın inşaat standartlarının yüksek olması ve ekonomik açıdan gücü, böyle olayların etkilerini hızla azaltmasını sağlıyor. 1995 yılında gerçekleşen Kobe depremi Japonya için bir sınav niteliğindeydi. Tahminlere göre yaklaşık 100 milyar dolarlık ekonomik kayıp meydana geldi. Ancak bu tutar Japonya’nın gayrisafi yurt içi hasılasının yalnızca yüzde ikisini temsil etmekteydi. Buna rağmen Japon hükümeti güçlü bir yeniden inşa programı başlattı. Ülkenin ulaşım ağlarını ve liman altyapılarını sadece birkaç ay içinde eski haliyle çalışır hale getirdi. Bu durum, ülkedeki ekonomi ve işleyişin de hızla normale döndüğünü göstermiştir.
Japon hükümetinin devlet destekli konut sigortası sistemi sayesinde, büyük hasarlar dahi kolayca yönetilebilmektedir. Örneğin, 2011’deki Tohoku depremi ve tsunamisi sonrasında hükümet 250 milyar dolarlık bir yeniden inşa projesini devreye aldı. Ekonomi buna rağmen sadece %0.5 küçüldü. Bu şaşırtıcı bir sonuçtur, çünkü sonraki yıl Japonya’nın ekonomisi %2.3 oranında büyümüştür. Bu, ülkelerin ekonomik direncinin ne kadar önemli olduğunu gözler önüne seriyor.
ABD Modeli: Sigorta ve Kamu Yardımı Dengesi
Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan büyük afetler genellikle ulusal ekonomiyi çok fazla etkilemiyor. Bunun başlıca nedeni ülkenin güçlü ekonomisidir. Özellikle 1994 yılının Ocak ayında meydana gelen Northridge Depremi önemli bir örnek olarak gösterilebilmektedir. Los Angeles metro alanında yaşayan bu deprem sonucunda yaklaşık 20 ila 30 milyar dolar arasında bir hasar oluştu. Bu büyük maddi kaybın yaklaşık 15.3 milyar doları sigorta şirketleri tarafından karşılandı. O dönem bakımından bu, ödenmiş en yüksek sigorta tazminatı olma özelliğini taşıyordu.
Northridge depreminden sonra sigorta şirketlerinin bir kısmı bölgeden çekileceğini açıkladı. Bunun karşısında California’da devlet desteğiyle sigorta sorununa çözüm getirmek amacıyla California Earthquake Authority (CEA) kuruldu. Bu şekilde, konut sahiplerine daha uygun koşullarda deprem sigortası imkanları sağlanmaya çalışılıyor. Eyalet yardımlarının yanı sıra, federal düzeyde de destek sağlanır. FEMA, bu amaçla federal yardımın sağlanmasını sağlıyor. Federal desteklerden konut onarımları, altyapı yenilemeleri, işletme kredileri ve benzeri gibi önemli kalemler yararlanabiliyor. Bu yardımlar, bölgenin ekonomik olarak bir an önce toparlanmasına katkıda bulunmaktadır.
Şili Modeli: Sıkı Yönetmelikler ve Sigorta
2010’da Şili, Maule Depremi ile büyük bir sınavdan geçmişti. Bu doğal afet, ülkenin ekonomisine yaklaşık 30 milyar dolarlık bir darbe indirdi. Çok önemli bir ekonomik kayıba neden oldu. Bu rakam, Şili’nin gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYİH) neredeyse %15 ila %18’ine tekabül ediyordu. Fakat ülkede konutların büyük bir bölümünün sigorta kapsamına alınması, bu büyük kaybın önemli bir kısmının sigorta şirketleri üzerinden karşılanmasını sağladı. Reasürans anlaşmaları sayesinde, sigortalı olan zararın da yaklaşık %95’i yurt dışından temin edilmişti.
Şili, tarihinin en büyük depremlerinden biri olan 1960 Valdivia Depremi’nin sonrasında önemli bir adım attı. Bina yönetmeliklerinde ciddi bir sıkılaşmaya gitme kararı alınmıştır. Bu değişiklikle birlikte yeni inşa edilen binalar daha dayanıklı hale geliyor. Gelecekteki depremlerde de hasarları minimize ediyor. 2010 yılında yaşanan depremin ardından can kayıplarının sınırlı kalması buna açık bir kanıt sunmaktadır. Hükümetin depremin ertesinde gösterdiği hızlı ve kararlı tutum, Şili’nin toparlanmasına önemli bir biçimde katkı sağlamış görünmektedir. Vergilerde yapılan bazı artışlar ve sunulan kredi destekleri gibi finansal önlemler, toplumun kalkınması ve ekonomisinin düzelmesi için elverişli bir ortam yaratıyor. Şili, tüm bu gayretlerin sonucunda yalnızca bir yıl sonra, 2011’de, büyüme oranında %5’in üzerine çıkma başarısını gösteriyor. Bu başarılı toparlanma, “V tipi” bir ekonomik canlanma grafiğini resmediyor.
Deprem Ekonomik Kayıp Analizi: Türkiye’nin Güçlü ve Zayıf Yönleri
Türkiye, Marmara Depremi’nden sonra büyük bir adım attı. 1999’da DASK sistemini kurmak, önemli bir karar olsa da, geldiğimiz noktada ortaya çıkan tablo düşündürücüdür. Marmara Depremi’nden yaklaşık 24 yıl sonra gerçekleşen 2023 Kahramanmaraş Depremi, birçok insanı ve sistemi zor durumda bıraktı. Ne yazık ki, sigortalı olan kayıplar toplam zararın yalnızca %10’unu kapsıyordu. Bu oran, özellikle Japonya ve Şili gibi depremle yaşayan diğer bazı ülkelerle karşılaştırıldığında oldukça düşüktür. Geriye kalan büyük maliyet ise kamu bütçesi veya bireyler tarafından karşılanmıştır ki bu durum, finansal koruma açığının ne kadar büyük olduğunun bir göstergesidir. Bu büyük açığın kapatılması, daha sağlam bir ekonomik güvence için gerekli görünmektedir.
Yapı Yönetmelikleri ve Uygulama Sorunları
Yapı yönetmelikleri alanında da bazı zorlu durumlarla karşılaşılmaktadır. Türkiye, 2007 ve 2018 yıllarında yönetmelikleri yenilemiş olsa da, uygulamadaki yetersizlikler nedeniyle kalite düşük seviyede kalmıştır. Örnek olarak imar affı gibi işlemler riskli binaların uzun vadeli olarak kalmasına sebep oldu. Örneğin Japonya ve Şili gibi ülkelerde bu uygulama yoktur. Bu sebepten dolayı Türkiye’de daha yüksek seviyede zararlar meydana geliyor.
Japonya ve Şili gibi bazı ülkelerde felaketlerden sonraki toparlanma çok hızlı oluyor. Bunun sebebi, bu ülkelerin önceden çok hazırlıklı olmalarıdır. Hem kamu kaynakları hem de sigorta sistemleri, felaketlerden sonra çok hızlı harekete geçmeyi sağlıyor. Örneğin, Türkiye’de 1999 depremi ardından toparlanma süreci başlamıştı. Ancak 2001 krizi nedeniyle yavaşladı. 2023’te yüksek enflasyon ve bütçe açığının olması da toparlanma süresini zorlaştırıyor.
Ülkemizde, özellikle Kahramanmaraş ve Hatay gibi şehirlerde yaşanılan deprem sonrasında üretim ve ekonomik aktiviteye eski haline kavuşması, dışarıdan bakıldığında ilginç bir şekilde, Amerika’da meydana gelmiş bir depremin ardından bölge ekonomisinin toparlanma süresi ile kıyaslandı. Amerika’daki bir örnek olan Northridge depreminden sonra bölge, yaklaşık iki sene içinde, ekonomik dinamizmini ve üretim seviyesini eski haline kavuşturmuştu. Türkiye’deki bu illerin eski üretim rakamlarına ve ekonomik aktivite seviyelerine ulaşmaları ise daha uzun bir zaman alacak gibi görünmektedir. Bu da ekonomimizin yapısının, kurumlarımızın kapasitesinin ve kurumsal altyapının ne kadar önemli olduğuyla alakalı önemli bir mesaj içeriyor.
Ekonomik Kaybı Azaltma Stratejileri
Deprem ekonomik kaybının analizi yapılırken, zararı en düşük seviyeye indirgemek adına pek çok yaklaşım geliştirilmektedir. Bu yaklaşımlar, yapısal önlemlerin yanı sıra finansal planları da içeriyor. Yüksek riske sahip olan ülkelerde, özellikle Türkiye’nin durumunu düşünecek olursak, stratejilerin önemi daha da artmaktadır. Uygulamaların etkili bir şekilde kazandırılması sayesinde zararların niceliği önemli ölçüde azalıyor.
Deprem kaynaklı zararları azaltmak için en güvenli yol, binaların sağlam olarak inşa edildiğinden emin olmaktır. Yıkılmazlar ya da ağır hasar görecek durumdaki yapılar olmazsa hem can kayıpları en aza iner hem de oluşan maddi hasarlar azalır. Bunun için de deprem yönetmeliklerini sürekli güncel tutmak gerekiyor. Fakat sadece yönetmelikle yetinmeyip, bu kurallara uyulup uyulmadığını denetlemek de çok önemlidir. İyi bir denetim, inşaatta kullanılan malzemenin ve işçiliğin kalitesini artırıp daha güvenli yapılar oluşturmayı sağlıyor.
Türkiye, 1999 yılında yapı denetimi sisteminin başlamasıyla birlikte bir dizi iyileştirmeye tanık oldu. Teknik şartnameler güncellenerek daha güçlü bir temele oturdu. Kontroller de daha sıkı bir hal aldı. Buna rağmen özellikle bazı bölgelerde denetimsizlik sorunu hala mevcuttur. Bu durum da endişe verici boyutta devam ediyor. İşte bu noktada kentsel dönüşüm projelerine olan ihtiyaç kritik bir boyut kazanıyor. Riskli yapılardan kurtularak yenilerini inşa etmek, ekonomik anlamda uzun vadeli bir kazanç ve yatırım fırsatı sunmaktadır.
Altyapı projeleri son derece önemlidir. Barajlar, köprüler ve enerji hatları gibi sistemlerin depremlere karşı dayanıklı olmaları kritiktir. Bu tür büyük projelerin hasar görmesi, ekonomide büyük aksamalara neden olabiliyor. Örneğin, bir köprü veya barajın yıkılması, ulaşım aksaklıkları veya enerji kesintilerine yol açabilmektedir. İşte bu nedenle, inşaatın mühendislik hesaplarının titizlikle yapılması gerekiyor. Aksi takdirde, küçük bir problem bir dizi soruna dönüşebilmektedir. Çok daha geniş kapsamlı ekonomik sorunlara da yol açabilmektedir.
Deprem Ekonomik Kayıp Analizi: Sigorta ve Risk Transferi
Sigorta sistemleri temel olarak zararların birçok kişinin paylaşması anlamına gelir. Bu paylaşım sistemi, hem devletin hem de vatandaşların omuzlarında bulunan ağır yüklerin bir miktar hafiflemesini sağlar. Örneğin, Türkiye’de yaşayan insanların deprem gibi doğal afetler sonucunda uğradıkları maddi kayıpları karşılamak amacıyla Zorunlu Deprem Sigortası (DASK) kuruldu. DASK’nın asıl amacı, evlerini veya işyerlerini deprem nedeni ile kaybedenler için bir nebze de olsa maddi destek sağlamaktır. Ancak DASK’nın kapsamında bir problem bulunmaktadır. Özellikle sadece binaların maruz kalabileceği maddi kayıplar sigorta koruması kapsamında değerlendiriliyor. Kişilerin evleri veya iş yerlerindeki mobilya, ev eşyası veya bu gibi şeyleri koruma altına alınmıyor.
Bunun haricinde iş durması veya çalışamama gibi nedenlerle meydana gelen gelir kayıpları da sigorta kapsamında değildir. Bu durum, deprem sonrasında insanların finansal olarak daha fazla etkilenmesine neden olmaktadır. Yani deprem gibi büyük bir doğal afet olduğunda sadece evlerinin değerini değil, aynı zamanda günlük yaşantılarını ve gelir kaynaklarını da kaybedebiliyorlar. Bu gibi durumları önlemek veya azaltmak için sigortacılık sisteminin daha da genişletilmesi gerekebilmektedir.
Daha Kapsamlı Bir Koruma İçin Çözüm Önerileri
Gelecekte sigorta sisteminin genişletilmesi büyük önem taşıyor. Bunu yalnızca bireysel kullanımla sınırlamak yerine kiracıların, işyerlerinin ve ticari alanların da sigorta altına alınmasının yolu aranmalıdır. Bu amaçla kamu destekli bir dizi finansal araç değerlendirilebilmektedir. Örneğin, kamuya açık afet tahvilleri gibi alternatifler düşünülebilmektedir. Bir ülke örneği olarak Meksika öne çıkıyor. Bu ülkenin yaptığı gibi afetler öncesi bono ihraç ederek kaynak sağlamak da önemli bir yol olabilmektedir. Bu yaklaşımlarla daha güçlü bir sigorta ağı kurulabilmektedir. Gelecekte meydana gelebilecek krize karşı da hazırlıklı olunabilmektedir.
Sigorta sisteminin düzgün çalışması için insanların sistemi gönül rahatlığıyla kabullenmeleri gerekir. Bir sorun olduğunda bunun hızlı bir şekilde ele alınması da çok önemlidir. Örneğin hasar belirlemelerinin hızlı yapılabilmesi, hak sahiplerinin ödemelerini zamanında ve hakça alabilmelerini sağlar. Bu güven ve memnuniyet arttıkça, daha fazla kişinin sigorta yaptırması da söz konusu olmaktadır. Dolayısıyla, gelecekte yaşanabilecek depremler gibi olaylarda, ekonomiye olan yüklerin daha az olacağının garantisini verir.
Acil Durum Yönetimi
Deprem gibi bir afet sonrası ilk saatlerde atılan adımların büyük önemi var. Hem can kayıplarının azaltılması ve ekonomik zarara engel olmak bakımından bu erken müdahaleler son derece değerlidir. Arama kurtarma ekipleri ve sağlık hizmetleri hemen devreye girerken, aynı anda geçici barınma imkanlarının hazır etmesi de hayati önem taşıyor. Ayrıca, iş yerlerinin ve işletmelerin hızlı bir şekilde yeniden faaliyete geçmesi, üretimdeki aksamaların önüne geçilmesine yardımcı olur.
Şirketler için iş sürekliliği planları çok önemlidir. Yedek veri sistemleri, alternatif üretim bölgeleri ve jeneratör gibi temel altyapılar bu planların bir parçasıdır. Ancak, tüm bunlar yetmeyebilmektedir. Japon firmaları bu konuda çok deneyimlidir. Dünya çapında birçok şirket onların tecrübelerinden yararlanmaya çalışıyor. Afetler meydana gelebilmektedir. Düzenli tatbikatlar da bu şirketlerin ayakta kalma oranını artırır. Böylece, şirketlerin hayati fonksiyonları kesintisiz olarak devam edebilmektedir. Bu da onların rekabet gücünü korur. İşleyişleri de sağlanır. Bunlara ilaveten Japonların tecrübelerinden öğrendiğimiz en büyük şey, iş sürekliliğinin planlanmasının sadece kağıt üzerine değil aynı zamanda uygulamada da önemli olduğudur. Düzenli tatbikatlar şirketlere, afet anında hızlı ve organize bir şekilde yanıt vermek için gereken deneyimi kazandırır. Bu tecrübeler gelecekte benzer afetlerde paniğin önüne geçmeyi sağlar. İş sürekliliğini de güvence altına alır.
Kamu kurumları da doğal afetlere karşı hazırlık yapıyor. Afet ve Acil Durumları yönetmede hükümetin temel birimi bu çalışmaların organize edilmesi konularında çalışıyor. Lojistik yardımı, iletişimi ve ulaşımı içerecek planlar yapılıyor. Yol ve diğer altyapıların hızlı onarılması ekonomik olarak çabuk toparlanma sağlıyor.
Yerel Yönetim ve Kentsel Planlama
Depremlerin ardından ortaya çıkan ekonomik kayıpları anlamlandırmak için çaba gösteriyoruz. Bu kapsamda, yerel yönetim politikalarına daha yakından bakmak önemli görünüyor. Büyük şehirlerimizde, belediyelerle birlikte hareket eden yerel kurumlar vardır. Bu kurumlar aslında deprem risk yönetiminde kilit bir rol üstlenir. Özellikle imar planların oluşumunda, fay hatlarının etkisinin göz önünde bulundurulması son derece mühimdir. Yetkililer, zemin yapısı zayıf olan bölgelerde daha dikkatli davranmalıdır. Yapılaşmayı belirli ölçülerde sınırlandırmak, depremdeki maddi hasarı ciddi oranda azaltır. Örneğin, İstanbul ve İzmir gibi büyük metropollerimizde “mikro-bölgeleme” çalışmaları yapılıyor. Bütün bu çabalar bize bir şey gösteriyor. Deprem riskini minimize etme noktasında etkili ve proaktif olabiliriz.
Acil durumları düşünerek, özel toplanma alanları ve geçici barınma yerleri planlanıyor. Ayrıca gıda depolama gibi konular da unutulmuyor. Tokyo gibi bir şehirde, sayısız acil durum merkezi kurulabiliyor. Üstünde düşündüğümüz gibi, Türkiye’deki bazı belediyeler de bu konularda çalışma yapıyor. Bina güçlendirme projeleri de benzer şekilde, yerel yönetimlerin desteğiyle hayata geçiriliyor.
Yerel yönetimlerin halkı bilinçlendirme kampanyaları gerçekten çok önemlidir. Örneğin, yetkililer deprem eğitimi ve ilk yardım hakkında farkındalık yaratır. Bu durum, insanların daha hazırlıklı ve bilinçli olmasını sağlar. Ayrıca sigorta bilinci de çok önemlidir. Çünkü bir krizin ardından ekonomiyi canlandırmayı amaçlayan çabalar daha etkili oluyor. Bu tür yerel bilinçlendirme çalışmaları, daha geniş ölçekli ulusal stratejinin önemli bir bileşeni olarak görülecektir. Bu sayede bilinçli toplumların oluşmasıyla panik ve kaos azalacak. Ekonomik normalleşme de daha hızlı gerçekleşebilmektedir.
Ulusal Maliye Politikaları ve Afet Fonları
Ülkelerin ekonomilerini doğal afetlere karşı güvence altına almaları için güçlü bir hazırlık sistemi kurması çok önemlidir. Devlet, deprem gibi felaketler sırasında kullanmak için bir afet fonu oluşturmalıdır. Böyle bir fonun varlığı kritik önem taşır. Türkiye’nin bu amaçla devreye soktuğu Özel İletişim Vergisi, teoride güzel fikir gibi görünse de, bu verginin gelirleri doğrudan genel bütçeye aktarılıyor. Aslında gereken amaç doğrultusunda biriken bu fon, beklenen fonksiyonunu tam yerine getiremiyor.
Gelecekte ortaya çıkabilecek afetlerde kullanılmak üzere özel olarak ayrılan fonlar kurulabilmektedir. Bunlara ek olarak, uluslararası düzeyde kredi anlaşmaları, sigorta teminatı sağlama (reasürans) ve özel afet amaçlı tasarlanan finansal bono gibi araçlar önceden planlanabileceğinden, krize yönelik hızlı ve etkili çözümler geliştirilebilmektedir. Ayrıca, hem para hem de maliye politikalarını da koordineli ve birlikte yöneterek bu kaynakların daha verimli kullanımını sağlayabilirsiniz.
Afetlerin ardından, özellikle de ekonomideki bazı önemli göstergelere çok dikkat ediliyor. Bunlardan en önemlileri şüphesiz ki enflasyon ve bütçe açıklarıdır. Ekonomiyi canlandırmak ve dengeli bir büyüme sağlamak için bazen bazı önlemler alınmak durumundadır. Mesela, ekonominin ihtiyaç duyduğu anında para arzı biraz artırılır ya da vergi indirimleri uygulanmaktadır. Fakat bu gibi adımlar atılırken mali disiplinin de gözetilmesi çok önemlidir. Bu açıdan baktığımızda Japonya ve Şili’nin uyguladığı stratejiler dikkat çekiyor. Japonya ve Şili gibi ülkeler, büyümeyi desteklerken aynı zamanda mali yapılarını koruyarak önemli mesafe kat ediyor. Türkiye de bu konuda kendi yoluna ve önceliklerine göre adımlar atıyor. Gerekli önlemleri de alıyor. Bu örnekler gösteriyor ki, büyümenin sağlanması ile mali disiplinin korunması arasındaki dengeyi sağlamak, aslında çok mümkündür.
Deprem Ekonomik Kayıp Analizi: Genel Değerlendirme
Depremler sadece evlerimizi yıkmakla kalmaz, ayrıca uzun vadeli ekonomik sorunlara da yol açar. Ülkenin genel refahı veya büyümesi gibi geniş ölçüde kullanılan GSYİH, hükümetin bütçe dengesi ve borçlarının ne düzeyde olduğuna dair borç oranı gibi konularda da etkilerini gösteriyor. Bu durum kamu kesiminin üzerindeki baskıyı artırıyor. Doğal olarak da diğer önemli yatırımları kısıtlıyor.
Yapısal Güvenliğin Artırılması
Yapılar ne kadar güvenliyse, can kaybı ve ekonomik hasar da o kadar azalır. Bu nedenle, mühendislik öncelikli esas alınarak yapılan yapı stoku oldukça önemlidir. Bir binanın güvenliğini sağlayan şey, sağlam bir tasarımdan ziyade, düzenli bakım ve denetimlerdir. Örneğin, imar aflarına karşı önlemler alınması çok değerlidir.
Finansal Korumanın Güçlendirilmesi
Sigorta sistemlerinin temel avantajı, risklerin ortak bir havuza paylaştırılarak bireylerin yükünü hafifletmesidir. Ancak, şu anda sigorta hizmetlerine erişimin ve kullanımın yeterli düzeyde olması endişe vericidir. Başarılı olacak DASK benzeri uygulamalar olumlu adımlar olmakla birlikte, bu tür modellerin kapsamlarını genişletmek ve daha fazla kişiyi sigorta şemsiyesi altına almak gerekiyor. Sigorta şirketlerinin hasar ödemelerini hızlı ve adil bir şekilde yapmaları da çok önemlidir. Çünkü bu, halkın sigortaya güvenini güçlendiriyor. Daha fazla kişiyi de kendi risklerini sigorta ile güvenceye almaya yönlendiriyor.
Etkin Afet Yönetimi ve Planlama
Acil durumlarda neyin önem kazandığının çok iyi anlaşılması gerekiyor. İyi bir acil müdahale planı ve yerel yönetimin hazırlıklı olması, olayın nasıl sonuçlanacağını büyük ölçüde etkiliyor. Erken ve doğru adımlar atmak çok önemlidir. İnsanların hayatını kurtarmanın yanı sıra, maddi kayıpların da azalmasına yardımcı oluyor. Özellikle belediyelerin, mahalle veya ilçe bazında mikro-bölgeleme çalışmaları yapması çok önemlidir. Aynı zamanda toplanma alanlarının doğru bir şekilde planlanması da hayat kurtarma açısından kritik bir rol oynuyor.
Ulusal Politikalar ve Uluslararası Örnekler
Makroekonomik politika araçlarının da bu sürece önemli katkısı oluyor. Bir afet sonrasında oluşan harcamaların finansmanı için çok sıkı bir bütçe disiplinine ihtiyaç duyuluyor. Diğer yandan, büyümeyi desteklemek amacıyla uygulanan para politikaları da krizin yönetiminde önemli bir rol oynuyor. Ancak, her şeyin öngörülebilir olmadığını da unutmamalı ve senaryo analizleri yaparak her olası duruma hazır kalınmalıdır.
Uluslararası karşılaştırmalar Türkiye’nin neler yapabileceğinin farkına varmasını sağlıyor. Bazı ülkeler belirli alanlarda oldukça iyiye gidiyor. Mesela Japonya’nın sigorta sistemi ve Şili’nin bina yönetmelikleri ile doğal afetlere karşı daha hazır olduklarını görüyoruz. Bunların yanı sıra, ABD’nin federal yardım yapısı ülkenin ekonomik dengesini korumadaki etkisini ortaya koyuyor. Tüm bunları ele aldığımızda, Türkiye’nin bu başarılı modellerden esinlenebileceği birçok alan bulunuyor.
Deprem ekonomik kayıp analizi tek başına teknik bir hesap değildir. Aynı zamanda bir ülkenin ne kadar hazır olduğunu gösterir. Yapısal güvenlik, finansallaşma kapasitesi ve toplumsal farkındalık gibi alanlarda birlikte çalışıldığında, ekonomik olarak daha güçlü bir gelecek kurulabilmektedir. Bunun için ülkenin afete karşı hazır olması gerekir. Bu nedenle, yapısal güvenlik, finansal dayanıklılık ve toplumsal bilincin bir arada ilerlemesiyle daha iyi sonuçlar elde edilebilmektedir. Bu alanlarda hazırlıklı olan ülkelerin, daha az hasar alarak ekonomik kayıplarını minimize etmesi beklenmektedir.
Youtube videolarımızı izlemek için buraya tıklayınız.
Daha fazla bilgi almak ve bizimle iletişime geçmek için buraya tıklayınız.