Ticari denizcilik, rekabetin çok sert olduğu bir sektördür. Bir gemi, denizde yüzen büyük bir taşıma işidir. Bu işin en büyük zorluğu (veya engeli) sürtünme (drag) olarak bilinir. Geminin tonlarca ağırlıktaki gövdesi suyu yararak ilerler (veya suyu yarar). Bu sürtünme, geminin ilerlemesi için gereken yakıtı doğrudan etkiler. Ama sürtünme sabit kalmaz. Geminin gövdesi kirlenince, sürtünme artar. Tam da bu anda, gemi performans artışı (ship performance increase) hedefi, armatörlerin bir numaralı önceliği olur. Kısacası, gemi performans artışı sadece daha hızlı gitmek demek değildir. Gemi performans artışı daha az yakıt yakması demektir. Daha az çevresel etki yaratması ve para kaybetmeden çalışması demektir. Gemi performans artışı hedefine ulaşmak için bir çözüm sunulur: su altı karina bakımı.
Gemi Performansı Neden Düşer? (Temel Sorun: Biofouling)
Bir gemi suya değdiğinde gövdesi hemen bir biyolojik saldırıya maruz kalır. Uzmanlar buna biyolojik kirlenme (biofouling) diyor. İlk olarak mikroskobik bakteriler (slime) yüzeye tutunur, ardından yosunlar (algae) ve en sonunda sert kabuklu canlılar (kekamozlar ve midyeler) yüzeye tutunur. Bu kirlenme geminin pürüzsüz yüzeyini bir zımpara kağıdına çevirir. Sürtünme direnci katlanarak artar. Sonuç olarak geminin ana makinesi aynı hızı korumak için çok daha fazla güç harcar. Kirli gövde geminin yakıt tüketimini artırır. Yani, kirli gövde geminin sürekli “freni çekili” gitmesine benzer. Dolayısıyla, gemi performans artışı isteyen her operasyon, biyolojik kirlenme sorununu çözmekle başlamalı.
Gemi Performans Artışı Neden Lüks Değil, Zorunluluktur?
Gemi performans artışı sağlamak, eskiden sadece bir bonus gibi görülürdü. Ama bugün gemi performans artışı bir zorunluluktur. Gemi performans artışı için dört ana neden var.
1. Gemi Performans Artışı: Ekonomik Zorunluluk (Yakıt Maliyetleri)
Geminin en büyük masrafı yakıttır (bunker yakıtı). Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) 2020 düzenlemeleri sonrası, çok düşük kükürtlü yakıtların maliyeti çok yükseldi. Bu yüzden %10’luk bir yakıt tasarrufu bile bir gemi için yılda yüz binlerce dolar demektir. Bu tasarrufu en hızlı sağlayan yatırım, profesyonel gemi altı temizliktir. Kısacası, gemi performans artışı doğrudan kârın artması demektir.
2. Gemi Performans Artışı: Operasyonel Zorunluluk (Hız ve Zaman Çizelgesi)
Konteyner taşımacılığı gibi sektörler zamanla yarışır. Ancak, kirli bir gövde, geminin hızını iki ya da üç knot düşürür. Dolayısıyla, bu durum geminin liman slotunu (yanaşma zamanını) kaçırmasına sebep olur. Nitekim, geciken teslimatlar ve artan “off-hire” (kiralama dışı) süreleri, armatör için büyük bir itibar ve para kaybı demektir. İşte bu sebeple, gemi performans artışı sağlamak, geminin zaman çizelgesine uymasını sağlar.
3. Gemi Performans Artışı: Yasal Zorunluluk (CII ve EEXI Regülasyonları)
Denizcilik sektörü artık katı karbon emisyon kurallarına uymak zorunda. Şöyle ki, Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), gemileri EEXI ve CII ile puanlıyor. Bu sistem, çok fazla yakıt harcayan gemileri A’dan E’ye kadar sınıflandırır. Dolayısıyla, düşük puan alan gemiler (D ya da E) ceza alır ya da ticaretten men edilir. İşte bu noktada, gemi performans artışı sağlamak, geminin CII puanını yükseltmenin tek yoludur. Kısacası, yasal olarak çalışmaya devam etmek gerekir. Çünkü temiz bir gövde, geminin karbon ayak izini doğrudan azaltır.
4. Gemi Performans Artışı: Çevresel Zorunluluk (İstilacı Türler)
Gemi gövdeleri, istilacı deniz canlıları (invasive species) için bir “taksi” görevi görür. Avustralya, Yeni Zelanda gibi ülkeler bu konuda çok katıdır. Kirli gövdeye sahip gemilerin limanlarına girmesini yasaklar veya cezalandırır. Dolayısıyla, düzenli bakım bu çevresel riski de ortadan kaldırır.
Performans Düşmanları: Kirlenmenin Aşamaları
Gemi performans artışı sağlamak için sorunun kaynağı (veya kirlenme) iyi tanınmalıdır. Biyolojik kirlenme (biofouling) basit bir yosun tabakası değildir. Aşamaları vardır.
1. Aşama: Slime (Biyofilm Tabakası)
Her şey mikroskobik düzeyde başlar. Çünkü suya giren yüzey, saniyeler içinde bakteriler ve diatomlarla kaplanır. Zira bu ince, yapışkan “slime” tabakası, daha karmaşık canlıların tutunması için mükemmel bir “zemin” hazırlar. Bununla birlikte, henüz performansı ciddi etkilemese de, kirlenmenin başladığının sinyalidir.
2. Aşama: Yosun (Algae)
Biyofilm tabakası besin sağladıkça, yosun sporları yüzeye tutunur. Özellikle geminin su hattına (waterline) yakın, güneş ışığı alan bölgelerde hızla yeşil, kahverengi veya kırmızı yosun tabakaları oluşur. Artık bu aşamada sürtünme artışı başlar. Gemi performans artışı hedefi sekteye uğrar.
3. Aşama: Sert Kirlenme (Hard Fouling)
Bu, gemi performans artışı hedefinin önündeki gerçek engeldir ve yakıt tüketimini aşırı artırır.
- Kekamozlar (Barnacles): En inatçı kirliliktir. Bu kabuklular, yüzeye “çimento” benzeri çok güçlü bir yapıştırıcı ile tutunur. Bunların temizlenmesi (veya Ekiplerin bunları temizlemesi) çok zordur.
- Tüp Solucanları (Tubeworms): Kireçtaşı bazlı sert tüpler inşa ederler.
- Midyeler (Mussels) ve Diğer Kabuklular: Özellikle deniz sandıkları (sea chest) gibi düşük akışlı alanları tercih ederler. Bu canlılar, su girişlerini tamamen tıkayabilir.
Gemi Performans Artışı İçin Kritik Sualtı Noktaları
Bir geminin performansını etkileyen birçok faktör vardır. Ancak su altında iki alan diğerlerinden çok daha önemlidir.
1. Ana Gövde (Hull)
Burası en geniş yüzey alanıdır. Kirlenmenin %90’ı bu büyük yüzeyde birikir. Gemi altı temizlik çalışması, bu büyük yüzeyi temizleyerek sürtünmeyi azaltır.
2. Pervane (Propeller): Performansın Kalbi
Gövde kirlenmesi performansı düşürürken, pervane kirlenmesi çok daha ciddi sorunlara yol açar. Pervane geminin (motorundan aldığı gücü) itme kuvvetine dönüştüren parçasıdır. Pervane yüzeyi su içinde en hassas tasarıma sahip bir parçadır.
- Kavitasyon: Pervane yüzeyindeki en ufak bir pürüz (kekamoz ya da yosun) suyun akışını bozar. Kavitasyon, suyun kaynaması gibi, küçük vakum kabarcıkları yaratır. Kavitasyon kabarcıkları pervane yüzeyinde patlar.
- Etkileri: Kavitasyon, pervane yüzeyinde erozyon yapar (metal kaybı olur). Ayrıca gerçekten çok yüksek bir ses ve titreşim çıkar. Titreşim şaft sistemine ve makine yataklarına zarar verir. En önemlisi pervanenin itme gücünü büyük ölçüde azaltır.
- Çözüm: Pervane Cilalama (Propeller Polishing): Gemi performans artışı için sadece gövdeyi temizlemek yeterli değildir. Aksine, pervaneyi cilalamalıyız. Şöyle ki, profesyonel dalış ekibi, hidrolik parlatma makineleri kullanır. Zira hidrolik parlatma makineleri farklı sertlikte zımpara diskleri döndürür.
Rupert Skalası (A-E)
Pervane temizliğinde uluslararası bir standart kullanılmaktadır. Rupert Skalası:
- Rupert A: Ayna parlaklığı. Sıfır kirlilik. En yüksek performans.
- Rupert B: Hafif slime (biyofilm). Parlaklık kaybolmuş.
- Rupert C/D: Yamalar halinde yosun ve küçük kabuklular.
- Rupert E/F: Tamamen sert kirlenme (kekamoz, midye) ile kaplı. Hedefimiz: Profesyonel dalış ekibi, seviye ne olursa olsun, pervaneyi her zaman “Rupert A” seviyesine geri getirir. Bu işlem, yakıt tüketiminde %5 ile %8 arasında iyileşme sağlar.
3. Deniz Sandıkları (Sea Chests) ve Su Alma Hatları
Bu nokta, gemi performans artışı için dolaylı ama hayati bir etkidir. Deniz sandıkları, gemi ana makinesini ve jeneratörleri soğutmak için su çeken ızgaralardır. Izgaralar suyu çeker ve motorları serin tutar.
- Tehlike: Eğer midyeler veya çöpler bu ızgaraları tıkarsa, makineye su gitmez.
- Sonuç: Motor ısınır ve ana makine durur. Bu durum, açık denizdeki bir gemi için en ciddi risklerden biridir. Gemi performans artışı isteyen bir bakım programı, kritik su girişlerini mutlaka temizlemelidir.
Çözüm: Kuru Havuz vs. Profesyonel Sualtı Temizliği
Gemi performans artışı için iki yol vardır: Kuru Havuz (Dry Dock) ve Sualtı Temizliği (Underwater Cleaning).
- Kuru Havuz: Gemiyi sudan çıkarır. Kuru Havuz, gemiyi tertemiz yapar ama çok pahalıdır. Kuru Havuz, geminin haftalarca seyahat edememesine yol açar.
- Sualtı Temizliği: Sualtı Temizliği, gemiyi limanda, demirde ya da yükleme ve boşaltma sırasında temizler. Sualtı Sualtı Temizliği sayesinde gemi temiz kalır.
- Nasıl Yaparız?: Gemi altı temizlik için özel “hidrolik fırça arabaları” (brush carts) kullanılır. Bu hidrolik fırça arabaları, üç ya da daha fazla dönen fırça taşır. Dalgıç bu hidrolik fırça arabasını gemi gövdesi üzerinde sürer. Hidrolik fırça arabasının pervaneleri arabayı gövdeye doğru iter. Negatif yüzerlik sağlar.
- Teknoloji: Bu aletler elektrik kullanmaz (elektrik çarpması riski nedeniyle). Bu aletler, güçlerini yüzeydeki bir gemiden (barç) gelen hidrolik yağ basıncından alır.
- Boya Koruması: Geminin zehirli boyasına (antifouling paint) zarar vermeyen özel fırçalar seçilir. (Yumuşak veya silikon bazlı boyalar için farklı, sert boyalar için farklı fırçalar kullanılır).
Güvenlik Protokolleri: Satıh Destekli Dalış (SSD)
Operasyonlar tehlikelidir. Marina dalışı ve liman suları genelde kirli ve bulanık olduğu için, ekipler basit tüplü dalış yapmaz.
- Satıh Destekli Dalış (SSD): Tüm profesyonel dalış ekibi operasyonlarında “Satıh Destekli Dalış” (SSD) sistemi kullanılır.
- Kesintisiz Hava ve İletişim: Dalgıcın havası ve iletişimi bir hortum (umbilical) ile yüzeydeki dalış kontrol istasyonuna bağlıdır.
- Canlı Video (CCTV): Canlı Video (CCTV) sayesinde dalgıcın kask kamerasıyla, yüzeydeki süpervizör ve müşteri, tüm operasyonu anında izleyebilir. Canlı Video (CCTV) ile yüzeydeki süpervizör, “O noktayı kaçırdın, fırçayı 10 cm sola kaydır” gibi talimatlar vererek kalite kontrolü yapar.
- Güvenlik Ekibi: Her operasyonda mutlaka bir “Yedek Dalgıç” (Standby Diver) yüzeyde tam teçhizatlı olarak bekler. Ana dalgıcın başına bir şey gelirse (dolanma, bayılma) derhal (veya hızla) kurtarma için suya girer.
Başarıyı Ölçmek: Temizlik Sonrası Verimlilik Kazanımı
Gemi performans artışı sadece bir his değildir; ölçülebilir bir veridir.
- Veri Toplama: Temizlikten sonra, geminin kaptanı “Noon Report” (Günlük Rapor) verilerini analiz eder. Aynı hız (knot) için motor devrinin (RPM) veya yakıt tüketiminin (tons/day) ne kadar düştüğünü net bir şekilde görür.
- CII Derecelendirmesi: En önemlisi, performans artışı geminin CII (Karbon Yoğunluğu Göstergesi) notuna doğrudan yansır. CII, geminin bir ton yükü bir mil taşırken kaç gram CO2 saldığını ölçer.
- Temiz Gövde = Düşük CO2: Temiz bir gövde, aynı işi daha az yakıtla yaptığı için CO2 salınımını azaltır. Sonuç olarak, geminin CII notunu (örn: D’den C’ye veya B’ye) yükseltir. Bu, geminin yasal olarak çalışmaya devam edebilmesi ve daha rekabetçi olması demektir.
Sonuç: Yatırımınızın Değerini Koruyoruz
Sonuç olarak, gemi performans artışı modern denizcilikte bir seçenek değil, bir zorunluluktur. Artan yakıt fiyatları ve sıkılaşan çevre kuralları (IMO 2030) verimliliği her zamankinden daha önemli hâle getirmektedir. Gemi performans artışı sağlamak için, en hızlı, en ucuz ve en etkili yol, gövdeyi ve pervaneyi temiz tutmaktır. Gemi altı temizlik bir masraf değil, bir yatırımdır. Profesyonel bir pervane cilalama işi, (yakıt tasarrufu sayesinde) maliyetini fazlasıyla çıkarır (yatırım getirisi).
Youtube videolarımızı izlemek için buraya tıklayabilirsiniz.
Daha fazla bilgi almak ve bizimle iletişim kurmak için buraya tıklayabilirsiniz.
